PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA ANGIELSKIEGO JAKO PIERWSZEGO JĘZYKA OBCEGO kurs kontynuacyjny Przeznaczony dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum IV etap edukacyjny Program A Joanna Sosnowska Maria Małgorzata Wieruszewska Konsultacja: Małgorzata Szulc-Kurpaska Zatwierdzony przez MEN Nr w wykazie: DKOS-4015-117/02 Oxford University Press, Great Clarendon Street, Oxford OX2 6DP Oxford University Press is a department of the University of Oxford. It furthers the University’s objective of excellence in research, scholarship, and education by publishing worldwide in Oxford New York Auckland Bangkok Buenos Aires Cape Town Chennai Dar es Salaam Delhi Hong Kong Istanbul Karachi Kolkata Kuala Lumpur Madrid Melbourne Mexico City Mumbai Nairobi Săo Paulo Shanghai Singapore Taipei Tokyo Toronto with associated companies in Berlin Oxford and Oxford English are registered trade marks of Oxford University Press in the UK and in certain other countries © Oxford University Press 2002 Database right Oxford University Press (maker) First published 2002 No unauthorized photocopying All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, without the prior permission in writing of Oxford University Press, or as expressly permitted by law, or under terms agreed with the appropriate reprographics rights organization. Enquiries concerning reproduction outside the scope of the above should be sent to the ELT Rights Department, Oxford University Press, at the address above You must not circulate this book in any other binding or cover and you must impose this same condition on any acquirer Printed in Poland Autorki: Joanna Sosnowska jest nauczycielką języka angielskiego i liderem zespołu nauczycieli języka angielskiego w I LO im. St. Dubois w Koszalinie. W latach 1994-1997 była doradcą metodycznym w koszalińskim Centrum Edukacji Nauczycieli. Brała udział w programie Nowa Matura dla regionu poznańskiego i jest egzaminatorem OKE. Ukończyła studia podyplomowe dla nauczycieli języka angielskiego przy Uniwersytecie Łódzkim w specjalności: testowanie i ocenianie. Jest egzaminatorem egzaminów Cambridge i koordynatorem ośrodka egzaminacyjnego British Council. Prowadzi regularne szkolenia dla nauczycieli języka angielskiego. Maria Małgorzata Wieruszewska jest nauczycielką języka angielskiego od 23 lat. Pracowała w różnych typach szkół. Obecnie uczy w XI LO we Wrocławiu i jest doradcą metodycznym we Wrocławskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Współpracowała z programem Nowa Matura od początku jego istnienia. Współpracuje z programem INSETT, prowadząc warsztaty i kursy dla nauczycieli gimnazjów, liceów i techników. Ponadto pracuje w OKE we Wrocławiu. Jej szczególne zainteresowania w metodyce to testowanie i ocenianie. Konsultacja: dr Małgorzata Szulc-Kurpaska Recenzenci: prof. zw. dr hab. Hanna Komorowska – rekomendacja Uniwersytetu Warszawskiego dr hab. Andrzej Andrzejuk – rekomendacja Ministerstwa Edukacji Narodowej dr Andrzej Diniejko – rekomendacja Akademii Świętokrzyskiej Program nauczania został dopuszczony do użytku szkolnego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Numer dopuszczenia: DKOS–4015–117/02. Spis treści 1 Opis programu 1.1 Wstęp 1.2 Założenia programu 1.3 Użytkownicy programu i warunki jego realizacji 2 Cele nauczania 2.1 Cele ogólne 2.2 Szczegółowe cele edukacyjne 2.2.1 Rozwijanie i integracja sprawności językowych 2.2.2 Przygotowanie do egzaminu maturalnego 2.2.3 Poszerzenie wiedzy ogólnej ucznia 2.2.4 Doskonalenie umiejętności samodzielnego uczenia się 3 Treści nauczania 3.1 Tematyka 3.2 Zakres materiału gramatycznego i leksykalnego 3.3 Sprawności językowe 3.4 Przykładowy wariant programu nauczania 4 Realizacja programu 4.1 Założenia metodyczne 4.2 Formy pracy 4.3 Indywidualizacja pracy w grupach zróżnicowanych 4.4 Techniki nauczania 4.4.1 Nauczanie sprawności językowych 4.4.2 Nauczanie gramatyki 4.4.3 Nauczanie słownictwa i struktur leksykalnych 4.4.4 Przygotowanie do egzaminu maturalnego 4.4.5 Poszerzenie ogólnej wiedzy ucznia 4.4.6 Rozwijanie umiejętności samodzielnego uczenia się 4.5 Materiały nauczania 5 Ocenianie 5.1 Poziomy osiągnięć 5.2 Co podlega ocenie 5.3 Sposoby sprawdzania 5.4 Wystawianie ocen 5.5 Ocenianie bieżące i semestralne Bibliografia Dodatki 1 Propozycja kontraktu między uczniami a nauczycielem 2 Lekcja z wykorzystaniem autentycznego przekazu informacyjnego 3 Plan pracy nad projektem 4 Lekcja z wykorzystaniem materiałów z Internetu 5 Formularz ocen IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A 1 OPIS PROGRAMU 1.1 Wstęp Niniejszy program opracowano, opierając się na podstawie programowej kształcenia ogólnego dla liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych i techników (Rozporządzenie z dnia 26 lutego 2002 r.) Dotyczy on nauki języka angielskiego jako pierwszego języka obcego stanowiącej kontynuację nauki tego języka w gimnazjum. Program przeznaczony jest do kształcenia w zakresie podstawowym i rozszerzonym w liceum ogólnokształcącym oraz do kształcenia ogólnego w liceum profilowanym i technikum. Program może być realizowany przez nauczycieli klas z minimum 320 godzinami lekcyjnymi w ciągu całego etapu edukacyjnego (np. cztery lekcje tygodniowo w ciągu trzech lat lub trzy lekcje tygodniowo w ciągu czterech lat), przy założeniu, że uczniowie rozpoczynający naukę są na poziomie niższym średnio zaawansowanym (pre-intermediate). Jeśli poziom początkowy uczniów jest co najmniej średnio zaawansowany (intermediate), program można zrealizować w ciągu 240 godzin (np. trzy lekcje tygodniowo w ciągu trzech lat nauki). Program może i powinien być przystosowany do specyficznych potrzeb klasy i szkoły. Modyfikacje mogą dotyczyć warunków realizacji programu (np. zwiększona ilość godzin lekcji języka angielskiego – patrz 1.3), uszczegółowienia bloków tematycznych (patrz 3.1) i treści nauczania (patrz przykład w 3.4), doboru technik pracy (patrz 4.4) oraz sposobu wystawiania ocen (patrz 5.4). Zaznaczamy jednak, iż aby w pełni zrealizować cele programu, zakres treści nauczania (patrz 3) może być pogłębiany i poszerzany, ale nie powinien być redukowany. 1.2 Założenia programu Uczniowie rozpoczynający naukę na IV etapie edukacyjnym posiadają znajomość języka angielskiego co najmniej w zakresie podstawowym, a co za tym idzie, wykształcili już w pewnym stopniu swój styl uczenia się. W trakcie nauki w szkole ponadgimnazjalnej doskonalą i pogłębiają znajomość języka angielskiego, stopniowo przejmując odpowiedzialność za swoją edukację. Program oparty jest na założeniu, że nauczyciel jest przewodnikiem i doradcą uczniów, pomagając im rozwijać wszystkie sprawności i umiejętności językowe oraz zdobywać wiedzę praktyczną, mającą zastosowanie w konkretnych sytuacjach życia codziennego. Nauczyciel motywuje uczniów do pracy i przygotowuje ich do egzaminu maturalnego z języka angielskiego na poziomie rozszerzonym, uświadamiając im jednocześnie znaczenie znajomości tego języka w ich przyszłych studiach i pracy zawodowej. Zakładamy również, iż nauczyciel rozbudza w uczniach ciekawość świata i otwartość na innych, przygotowując ich w ten sposób do życia w nowoczesnym świecie i zjednoczonej Europie, wśród ludzi o różnych obyczajach i tradycjach. Zakładamy, że absolwenci liceum lub technikum będą osobami samodzielnie myślącymi, potrafiącymi rozwijać swoje zdolności i zainteresowania, i że zdobyte wiadomości będą umieli wykorzystać do pełniejszego rozumienia świata, innych ludzi i siebie. 1.3 Użytkownicy programu i warunki jego realizacji Użytkownikami programu mogą być: • nauczyciele, którzy posiadają wymagane przez władze oświatowe kwalifikacje do nauczania języka angielskiego w szkołach ponadgimnazjalnych; • uczniowie i ich rodzice – w celu zapoznania się z wymaganiami na tym etapie edukacji; • dyrektorzy szkół ponadgimnazjalnych – w celu zapewnienia nauczycielom warunków realizacji tego programu. Podstawowe warunki realizacji programu to: • minimum 320 godzin lekcyjnych w ciągu całego etapu edukacji (np. cztery lekcje tygodniowo w ciągu trzech lat) przy założeniu, że uczniowie rozpoczynający naukę są na poziomie niższym średnio zaawansowanym (preintermediate). Jeśli poziom początkowy uczniów jest co najmniej średnio zaawansowany (intermediate), program można zrealizować w ciągu 240 godzin (np. trzy lekcje tygodniowo w ciągu trzech lat nauki); • nowoczesny podręcznik do nauki języka angielskiego zatwierdzony przez MEN. Podręcznik powinien spełniać wymogi dotyczące wieku i zainteresowań uczniów oraz ich poziomu znajomości języka angielskiego. W skład kompletnego podręcznika powinny wchodzić: książka ucznia, zeszyt ćwiczeń, książka nauczyciela i nagrania audio; • odpowiednio wyposażona pracownia językowa. Niezbędne wyposażenie pracowni języków obcych to przede wszystkim magnetofon kasetowy i, ewentualnie, odtwarzacz płyt kompaktowych. Jednak do realizacji programu zalecany jest także dostęp do telewizora z magnetowidem i do pracowni komputerowej z Internetem. W pracowni powinno być także miejsce przeznaczone na ekspozycję prac uczniów; • odpowiednio zaopatrzona biblioteka szkolna. W celu zapewnienia uczniom możliwości korzystania ze słowników jedno- i dwujęzycznych biblioteka szkolna powinna dysponować przynajmniej kilkunastoma ich egzemplarzami, a także podręcznikami do gramatyki, opracowaniami na temat kultury krajów anglojęzycznych, utworami literackimi w wersji oryginalnej na różnych poziomach językowych oraz kasetami video z nagraniami filmów fabularnych i dokumentalnych w wersji anglojęzycznej (patrz 4.5 Materiały nauczania); 3 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny • możliwość korzystania z bieżącej prasy anglojęzycznej prenumerowanej przez uczniów, nauczyciela albo szkołę; • dostęp do map i innych materiałów potrzebnych do nauczania zagadnień społeczno-kulturalnych, takie mapy i materiały powinny pozostawać do dyspozycji nauczycieli innych przedmiotów, np. historii, geografii, muzyki, plastyki itd. Ponadto zalecamy, w miarę możliwości, podział na grupy nie większe niż 18 osób. Zdajemy sobie jednak sprawę, że w wielu szkołach taki podział nie może zostać przeprowadzony. Warunek ten nie powinien być więc traktowany jako konieczny. Odpowiednia organizacja pracy na lekcji umożliwi realizację programu nawet w większych grupach. 2 CELE NAUCZANIA 2.1 Cele ogólne Podstawą niniejszego programu jest dokument Ministerstwa Edukacji Narodowej Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla liceów, ogólnokształcących, liceów profilowanych i techników (Rozporządzenie z dnia 26 lutego 2002 r.). Opierając się na wskazanym przez nią zadaniach, określono cel nadrzędny nauczania ujętego w przedstawionym programie. Ten cel to wszechstronny rozwój ucznia. Z podstawy programowej wynikają też cele ogólne nauczania. Zakładają one wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju uczniów, tak aby: • osiągnęli umiejętności językowe zapewniające swobodne porozumiewanie się w języku angielskim (patrz 2.2.1 Rozwijanie i integracja sprawności językowych); • uzyskali wiedzę i umiejętności umożliwiające im zdanie egzaminu maturalnego oraz kontynuowanie nauki na studiach wyższych (patrz 2.2.2 Przygotowanie do egzaminu maturalnego i 2.2.4 Doskonalenie umiejętności samodzielnego uczenia się); • postrzegali własną kulturę narodową w perspektywie kultury europejskiej (patrz 2.2.3 Poszerzenie wiedzy ogólnej); • mogli odpowiedzieć na wyzwania współczesnego świata, takie m.in. jak: integracja i globalizacja życia społecznego, wzrost znaczenia wiedzy i wymiany informacji oraz szybki postęp naukowo-techniczny (patrz 2.2.1 Rozwijanie i integracja sprawności językowych, 2.2.3 Poszerzenie wiedzy ogólnej i 2.2.4 Doskonalenie umiejętności samodzielnego uczenia się). Cele wychowawcze programu, poza realizacją celów określonych w podstawie programowej, zakładają stworzenie uczniom takich warunków, aby: • mieli poczucie własnej wartości; • wykształcili umiejętności interpersonalne, dzięki którym będą tolerancyjni, otwarci i wrażliwi na potrzeby innych. Cele wychowawcze powinny być realizowane poprzez odpowiedni dobór tematyki na lekcjach języka angielskiego (patrz 3.1 Tematyka i 3.4 Przykładowy wariant programu nauczania), form pracy na lekcji i w domu (patrz 4.2 Formy pracy i 4.3 Indywidualizacja pracy w grupach zróżnicowanych) oraz technik nauczania (patrz 4.4 Techniki nauczania). Aby móc efektywnie zrealizować tak nakreślone cele, nauczyciel powinien dążyć do rozwijania umiejętności kluczowych: • planowania, organizowania i oceniania własnej nauki i przejmowania za nią odpowiedzialności; • poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł w celu pogłębienia wiedzy i zainteresowań; • wykorzystywania i rozwijania zdobytych wiadomości i umiejętności; • twórczego rozwiązywania problemów; • efektywnego działania w zespole. 2.2 Szczegółowe cele edukacyjne Szczegółowe cele edukacyjne programu opierają się na podstawie programowej dla języka obcego w wariancie A, dotyczącym nauczania języka obcego nowożytnego jako pierwszego języka obcego, w sytuacji gdy stanowi kontynuację nauczania tego języka w gimnazjum. Wskazane cele edukacyjne to: 1. Osiągnięcie umiejętności językowych na poziomie zaawansowanym, zapewniających swobodne porozumiewanie się w kraju nauczanego języka lub w kontaktach z dość wymagającymi użytkownikami, a także w przyszłej nauce i pracy. 2. Przygotowanie się ucznia do egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym. Na podstawie określenia celu nadrzędnego, celów ogólnych i celów wychowawczych niniejszego programu oraz celów edukacyjnych wskazanych w podstawie programowej, wyznaczono cztery szczegółowe cele edukacyjne. 2.2.1 Rozwijanie i integracja sprawności językowych Program zakłada dalszy rozwój sprawności językowych nabytych na poprzednich etapach nauki oraz ich integrację, umożliwiającą uczniom swobodne posługiwanie się językiem angielskim w mowie i piśmie: • w kontaktach z wymagającymi użytkownikami języka w krajach anglojęzycznych oraz w innych krajach; • w pracy, nauce i życiu codziennym przy korzystaniu z różnych źródeł informacji, m.in. prasy anglojęzycznej, literatury pięknej i fachowej, telewizji, radia, Internetu. Oznacza to rozwój w zakresie sprawności: słuchania, mówienia, czytania, pisania oraz integrację tych wszystkich sprawności językowych. 4 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A 2.2.2 Przygotowanie do egzaminu maturalnego W celu przygotowania uczniów do matury wewnętrznej i zewnętrznej na poziomie rozszerzonym należy zapoznać ich z: • formą egzaminu; • wymaganiami egzaminacyjnymi; • tematyką egzaminu maturalnego; • typowymi zadaniami egzaminu maturalnego. 2.2.3 Poszerzanie wiedzy ogólnej Poszerzanie wiedzy ogólnej ucznia wspomaga szeroko rozumiany wszechstronny i harmonijny rozwój ucznia. Realizację tego celu osiąga się przez: • poszerzanie wiedzy uczniów na temat znajomości obyczajów i norm życia codziennego w krajach angielskiego obszaru językowego; • zapoznanie uczniów z elementami geografii, historii, kultury, literatury i sztuki krajów anglojęzycznych i innych krajów europejskich; • poszerzanie wiedzy uczniów o otaczającym świecie i jego bieżących problemach; • integrację na lekcjach języka angielskiego wiedzy i umiejętności nabytych w trakcie nauki innych przedmiotów i wykorzystywanie jej do wykonywania projektów. 2.2.4 Doskonalenie umiejętności samodzielnego uczenia się Aby pomóc uczniom doskonalić umiejętności efektywnego uczenia się, należy im stwarzać częste okazje do: • samooceny postępów i diagnozowania potrzeb; • kształtowania systematyczności i samodyscypliny; • poznawania i poszerzania strategii rozwiązywania różnorodnych typów zadań językowych, w tym maturalnych; • doskonalenia umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji, w tym autentycznych (m.in. słowników, encyklopedii, poradników, broszur informacyjnych, prasy, telewizji, radia, Internetu). 3 TREŚCI NAUCZANIA 3.1 Tematyka Zakres tematyczny programu obejmuje 21 bloków tematycznych, będących odzwierciedleniem różnych sfer życia. Tematyka ta bardzo często pojawia się na lekcjach języka obcego i pokrywa się z zakresem tematycznym wymaganym na maturze (patrz aktualny informator maturalny): Dane personalne Dom Szkoła Praca Czas wolny Żywienie Zakupy Usługi Życie rodzinne i towarzyskie Uczucia Zdrowie Sens życia Nauka, technika, postęp Zagrożenia współczesnego świata Świat przyrody Polityka, państwo, naród, obywatel Kultura i sztuka Podróżowanie Gospodarka Elementy wiedzy o krajach anglojęzycznych Umysł ludzki Przedstawione bloki mają postać ogólnych haseł. Uszczegółowienie tematyki jest bowiem uzależnione od: • wieku uczniów i związanego z tym stopnia ich rozwoju emocjonalnego i intelektualnego – proponujemy, aby trudniejsze wątki tematyczne, takie jak np. bezdomność czy klęski żywiołowe, pojawiły się w drugiej lub trzeciej klasie; • podręcznika do nauki języka – większość podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego na tym etapie nauki zawiera wyżej wymienione bloki na wszystkich poziomach nauczania, lecz każdy podręcznik indywidualnie podchodzi do tematów; • wymagań egzaminacyjnych – należy uwzględnić tematykę podaną w informatorze maturalnym; • bieżących wydarzeń w kraju i na świecie – gdy na świecie dzieje się coś ważnego (np. wybory parlamentarne, odkrycie naukowe, katastrofa), warto wykorzystać naturalne zainteresowanie uczniów bieżącymi problemami, uzupełniając lekcje aktualnymi informacjami z prasy, TV czy Internetu dotyczącymi danego zagadnienia; • potrzeb uczniów – oprócz zagadnień związanych bezpośrednio z aktualnym życiem uczniów (np. formy spędzania czasu wolnego, praca podczas wakacji, konflikty rodzinne itp.), należy uwzględnić również problematykę, z którą zetkną się w dorosłym życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym (np. poszukiwanie pracy, wynajmowanie mieszkania, zakładanie rodziny); • zainteresowań uczniów – tematom zgodnym z zainteresowaniami uczniów można poświęcić więcej czasu i uwagi (wiedzę na temat preferencji uczniów można czerpać np. z ankiety przeprowadzonej w danej klasie). Kolejność realizacji powyższych bloków tematycznych jest dowolna. Istotne jest natomiast, by pojawiały się one spiralnie na przestrzeni wszystkich lat nauki na 5 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Poniżej przedstawiono przykład, który ilustruje dużą pojemność bloków tematycznych i płynność granic pomiędzy poszczególnymi tematami. Bloki tematyczne (w diagramie poniżej: Zdrowie, Żywienie, Zakupy i Sens życia) zawierają różnorodne zagadnienia (tutaj kolejno: zdrowe odżywianie, diety, sklepy ze zdrową żywnością, styl życia i wartości), bezpośrednio lub pośrednio związane z danym tematem (np. Zdrowy styl życia). Oznacza to, że jeden temat może być elementem kilku bloków tematycznych. Przykładowe łączenie bloków tematycznych 3.2 Zakres materiału gramatycznego i leksykalnego Poniższy zakres materiału gramatycznego i leksykalnego zakłada utrwalenie i rozszerzenie zakresu struktur przewidzianego dla gimnazjum (porównaj Program nauczania języka angielskiego dla gimnazjum – kurs dla początkujących oraz kurs kontynuacyjny, autorzy: Ellis, Niesobska, Rak). Jest on podany w formie ogólnych haseł, dających nauczycielowi możliwość uszczegółowienia zgodnie z wymaganiami zawartymi w informatorze maturalnym i odpowiednio do poziomu klasy. Zdania twierdzące, przeczące i pytające w następujących czasach: • present simple • present continuous • present perfect • present perfect continuous • past simple • past continuous • past perfect • past perfect continuous • future simple • future continuous • future perfect • future perfect continuous • future simple in the past • future continuous in the past • future perfect in the past Zdania rozkazujące Zdania wykrzyknikowe Zdania warunkowe wszystkich typów Zdania w mowie zależnej z różnymi czasownikami wprowadzającymi Pytania pośrednie Pytania typu question tags Zdania w stronie biernej i konstrukcje typu have sth done Zdania współrzędnie złożone Zdania podrzędnie złożone: • okolicznikowe • przydawkowe • orzecznikowe • dopełnieniowe • podmiotowe 6 tym etapie. Zakładamy, że większość z nich pojawiła się już w poprzednich latach nauki języka, podczas których uczniowie zdobyli podstawowy zasób słownictwa związanego z daną tematyką. Program ten zakłada zarówno utrwalenie, jak i pogłębienie tematyki, wzbogacenie jej o aspekty bardziej złożone, z jakimi spotyka się w swoim codziennym życiu i pracy osoba wykształcona. IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A Zdania wyrażające życzenie lub przypuszczenie Konstrukcje gerundialne, bezokolicznikowe i imiesłowowe Zdania z used to i would Zdania z podmiotem it i there Wyrażenia oznaczające ilość Rzeczownik – liczba i rodzaj Czasownik – formy, czasowniki modalne we wszystkich formach Przedimek Przymiotnik – stopniowanie, tworzenie Przysłówek – stopniowanie, tworzenie Przyimek Zaimek Liczebnik Spójniki Związki frazeologiczne i idiomy Zakres słownictwa określony jest zakresem tematycznym, co oznacza, że jest on na tyle szeroki, by umożliwić swobodną wypowiedź ustną lub pisemną na każdy z tematów wymienionych w 3.1. 3.3 Sprawności językowe Program zakłada, że na tym etapie nauki nauczyciel w równym stopniu doskonali cztery podstawowe sprawności językowe uczniów, jak najczęściej umożliwiając ich integrację. Słuchanie Uczniowie potrafią: 1 Wyselekcjonować, zidentyfikować i zrozumieć potrzebne informacje z dłuższego tekstu, nawet częściowo dla nich niezrozumiałego. 2 Zrozumieć autentyczne przekazy słowne, takie jak: wywiady, rozmowy, zapowiedzi, wiadomości, relacje, sprawozdania, reklamy, ogłoszenia, audycje popularnonaukowe, słuchowiska radiowe, przemówienia, wykłady, dyskusje itp., w stopniu pozwalającym na: • określenie głównej myśli tekstu; • rozróżnienie poszczególnych jego części; • określenie głównych myśli poszczególnych jego części; • określenie związków pomiędzy poszczególnymi jego częściami; • stwierdzenie, czy tekst zawiera określone informacje; • wskazanie określonych informacji; • wyselekcjonowanie poszczególnych informacji; • oddzielenie myśli głównej od drugorzędnych; • określenie potencjalnego odbiorcy; • określenie intencji i opinii autora; • określenie rodzaju tekstu; • określenie stylu użytego przez autora; • określenie funkcji tekstu. 3 Rozpoznawać standardowe odmiany języka. Mówienie Uczniowie potrafią: 1 Podejmować różne role w procesie komunikacyjnym, używając odpowiednich środków językowych. 2 Formułować dłuższą wypowiedź na zadany temat. 3 Dokonywać ustnej prezentacji samodzielnej analizy, syntezy i interpretacji przedstawionych faktów. 4 Stosować środki językowe służące wyrażeniu intencji, uczuć i emocji. 5 Stosować struktury leksykalno-gramatyczne z zachowaniem zasad wymowy i intonacji. 6 Dokonywać autokorekty. 7 Stosować umiejętności szczegółowe, takie jak: • uzyskiwanie informacji i wskazówek; • udzielanie informacji i wskazówek; • wyrażanie prośby, żądania, podziękowania, gratulacji itp.; • opisywanie ludzi, zjawisk, miejsc, przedmiotów, czynności i procesów; • relacjonowanie przebiegu wydarzeń; • negocjowanie w sytuacjach życia codziennego; • przedstawianie i uzasadnianie własnych opinii; • obrona własnych opinii; • przedstawianie opinii innych osób; • komentowanie opinii innych osób. Czytanie Uczniowie potrafią: 1 Czytać, bez użycia słownika w celu: • określenia głównej myśli tekstu, nawet dla nich częściowo niezrozumiałego (skimming); • rozróżnienia poszczególnych jego części; • określenia głównej myśli poszczególnych jego części. 2 Czytać tekst częściowo dla siebie niezrozumiały bez użycia słownika w celu wskazania i wyselekcjonowania informacji (scanning). 3 Czytać teksty różnego typu, np.: teksty informacyjne (ulotki, ogłoszenia itp.), artykuły prasowe różnych typów, listy, opowiadania, teksty literackie, teksty popularnonaukowe, w celu: • wskazania związków pomiędzy poszczególnymi częściami tekstu; • oddzielenia myśli głównej od drugorzędnych; • oddzielenia faktów od opinii; • określenia potencjalnego odbiorcy; • określenia intencji i opinii autora; • określenia stylu użytego przez autora; • określenia funkcji tekstu; • zastosowania różnorodnych struktur leksykalno-gramatycznych w podanym kontekście. 4 Rozpoznawać standardowe odmiany języka angielskiego. 7 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Pisanie Uczniowie potrafią: 1 Wypełnić formularze różnych typów. 2 Napisać tekst użytkowy, np.: podanie, curriculum vitae, list formalny, list czytelnika, stosując odpowiednie środki językowe w zależności od formy. 3 Napisać tekst typu rozprawka, artykuł, recenzja, opowiadanie itp., przestrzegając wymogów danej formy. 4 Zachować styl formalny lub nieformalny w zależności od formy i adresata. 5 Poprawnie stosować zasady pisowni oraz interpunkcji. 6 Skutecznie używać słownika jednoi dwujęzycznego. 7 Dokonywać autokorekty. Sprawności zintegrowane Uczniowie potrafią: 1 Streścić (ustnie lub pisemnie) usłyszany przekaz słowny. 2 Streścić (ustnie lub pisemnie) przeczytany tekst. 3 Przetworzyć przeczytane lub usłyszane informacje z uwzględnieniem zmiany rejestru, stylu i formy. 4 Dokonać ustnej lub pisemnej prezentacji pracy projektowej. 3.4 Przykładowy wariant programu Duża pojemność bloków tematycznych (patrz 3.1) oznacza różnorodność podejmowanych tematów oraz swobodę łączenia ich z zagadnieniami gramatycznymi, leksykalnymi oraz sprawnościami językowymi. Poniżej przedstawiamy przykłady łączenia tematów w obrębie czterech bloków tematycznych z ćwiczeniami rozwijającymi sprawności językowe, gramatyką i słownictwem dla poziomów: niższego średnio zaawansowanego (pre-intermediate), średnio zaawansowanego (intermediate) i wyższego średnio zaawansowanego (upper-intermediate). W kolumnie Sprawności językowe w nawiasach podano źródła, z których pochodzą przykładowe ćwiczenia (porównaj 4.5 Materiały nauczania). Tematyka Sprawności językowe Gramatyka Słownictwo/ Struktury leksykalne poziom niższy średnio zaawansowany (pre-intermediate) Podróżowanie/ Czytanie Mowa zależna Czasowniki złożone Elementy wiedzy Artykuł na temat atrakcji turystycznych o krajach Londynu An unusual tour of London (Matrix) Określenia ilości: Mapa wyrazów: anglojęzycznych: – w celu uzyskania konkretnych informacji some, any, much, Travelling - word map jak podróżują many, (a) few, Brytyjczycy, Słuchanie (a) little, lots of podróżowanie Zapowiedź przyjazdu pociągów (Matrix) koleją, uzyskiwanie – w celu uzyskania konkretnych informacji informacji na Wakacje w Wielkiej Brytanii Holidays (film dworcu, wakacje wideo Window on Britain) - w celu ogólnego zrozumienia i uzyskania konkretnych informacji Mówienie Dyskusja na temat planowania wakacji Planning a holiday: problem solving (Matrix) - dyskusja w grupach GNER Timetables - uzyskiwanie i udzielanie informacji na podstawie rozkładu jazdy pociągów (www.gner.co.uk) Pisanie Pocztówka z podróży/list do biura podróży 8 IV etap edukacyjny Program A Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny poziom średnio zaawansowany (intermediate) Podróżowanie/ Czytanie Czasy przeszłe Przymiotniki Praca: Opowiadanie na temat opuszczenia w narracji: opisujące wygląd, powody rodzinnego domu London Road (Matrix) - past simple, uczucia podróżowania, w celu ogólnego zrozumienia i uzyskania past continuous, i zachowanie opuszczanie domu konkretnych informacji past perfect (rajdy rodzinnego, biuro samochodowe) Związki podróży, praca na Mówienie frazeologiczne wakacjach, Dyskusja na temat powodów podróżowania opowieści na podstawie materiału stymulującego Why podróżnicze, rajdy people travel samochodowe Dialogi sytuacyjne dotyczące rezerwowania wakacji Booking holidays - uzyskiwanie informacji Słuchanie Oferta agencji turystycznej, praca na australijskim odludziu Recorded message (Matrix) - w celu uzyskania konkretnych informacji Pisanie My own travel story (Matrix) - opowiadanie na temat podróży poziom wyższy średnio zaawansowany (upper-intermediate) Podróżowanie/ Czytanie Strona bierna Idiomy Sens życia/ Artykuł na temat podróżowania w czasie z czasownikami have Element wiedzy studiów The reluctant backpacker (Matrix) i get (zwiedzanie, Wyrażenia z have o krajach – w celu ogólnego zrozumienia i uzyskania atrakcje turystyczne) anglojęzycznych: konkretnych informacji Przymiotniki podróże, biuro Luki gramatyczne – synonimy podróży, atrakcje Słuchanie – konsolidacja turystyczne Wycieczka z przewodnikiem po Londynie Londynu, The London Eye (Matrix) - w celu uzyskania zwiedzanie konkretnych informacji Mówienie Dyskusja w grupach na temat podróżowania i tolerancji How can travelling help us to be more tolerant towards others? Prezentacja Atrakcje turystyczne Londynu - giving a talk (Matrix) Pisanie List formalny, np. reklamacja do biura podróży 9 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Tematyka Sprawności językowe Gramatyka Słownictwo/ Struktury leksykalne poziom niższy średnio zaawansowany (pre-intermediate) Zdrowie/ Żywienie/ Elementy wiedzy o krajach anglojęzycznych: zdrowa żywność, zdrowy styl życia, otyłość, opieka medyczna w Wielkiej Brytanii Czytanie Artykuł na temat otyłości The Big Man (Lifelines) Ankieta na temat zdrowego stylu życia How long could you live? (Lifelines) – w celu uzyskania konkretnych informacji Słuchanie Film wideo na temat opieki medycznej w Wielkiej Brytanii Health (wideo Window on Britain) – w celu ogólnego zrozumienia i uzyskania konkretnych informacji Mówienie Różnice między brytyjskim a polskim systemem opieki zdrowotnej – dyskusja w grupach Pisanie Ulotka zachęcająca młodzież do zdrowego stylu życia Rzeczowniki policzalne i niepoliczalne, zaimki some i any (żywność), Wyrażenie used to (zmiany stylu życia) Wyrażanie ilości i wagi (a piece of, a kilo of itp.) poziom średnio zaawansowany (intermediate) Zdrowie/Sens życia: troska o zdrowie, schorzenia i objawy, świat wartości Czytanie Artykuły prasowe na temat troski o zdrowie What’s good for you? oraz Sentenced to death (Lifelines) – w celu ogólnego zrozumienia i uzyskania konkretnych informacji Słuchanie Dialogi sytuacyjne u lekarza At the doctor’s (Lifelines) – w celu uzyskania konkretnych informacji Mówienie Wizyta u lekarza (Lifelines) – udzielanie informacji Dyskusja Hard choices (Lifelines) – który przypadek medyczny powinien w pierwszej kolejności uzyskać wsparcie finansowe? Pisanie Rozprawka: Should people pay for their own medical treatment? Czasowniki modalne wyrażające prawdopodobieństwo, możliwość, pozwolenie, radę, konieczność (troska o zdrowie) Synonimy Praca ze słownikiem jednojęzycznym: terminologia medyczna 10 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A poziom wyższy średnio zaawansowany (upper-intermediate) Zdrowie/Dane Czytanie Zdania podrzędnie Rzeczowniki personalne/Nauka: Artykuł z prasy anglojęzycznej na temat złożone (chirurgia abstrakcyjne troska o zdrowie chirurgii plastycznej Cut to fit (Current plastyczna) i wygląd No. 4/2001) – w celu ogólnego zrozumienia zewnętrzny, i uzyskania konkretnych informacji osiągnięcia współczesnej Pisanie medycyny i nauki Rozprawka - za i przeciw klonowaniu (Matrix) Słuchanie Dyskusja na temat wiecznej młodości Do you want to be young forever? (English File) - w celu ogólnego zrozumienia i uzyskania konkretnych informacji Mówienie Argumenty za i przeciw chirurgii plastycznej - dyskusja (prezentowanie argumentów, wyrażanie opinii) Tematyka Sprawności językowe Gramatyka Słownictwo/ Struktury leksykalne poziom niższy średnio zaawansowany (pre-intermediate) Uczucia/Życie rodzinne i towarzyskie: historie miłosne, konflikty rodzinne, pożegnania Czytanie Opowiadanie na temat konfliktów rodzinnych The tale of two silent brothers (New Headway) – w celu ogólnego zrozumienia i uzyskania konkretnych informacji Mówienie Pożegnania – opowiadanie historii Dyskusja w grupach na temat kłótni rodzinnych, odgrywanie ról Słuchanie Piosenka miłosna pt. Talk to me Bruce’a Springsteena – w celu uzupełnienia tekstu Pisanie Opowiadanie miłosne Czas past perfect, mowa zależna (historie miłosne) Słowa często mylone (np. felt/fell) Związki frazeologiczne 11 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny poziom średnio zaawansowany (intermediate) Uczucia/Życie Czytanie Mowa zależna: Czasowniki rodzinne Fragment opowiadania na temat dnia zdania twierdzące, z dwoma i towarzyskie: narodzin Davida Copperfielda (New Headway) pytające, przyimkami, formy narodziny, ślub, – w celu uzyskania konkretnych informacji rozkazujące, prośby często mylone problemy Artykuł z prasy anglojęzycznej o ślubie znanej (np. marry/married/ małżeńskie, osoby – w celu ogólnego zrozumienia Czasowniki get married) życie znanych osób używane Mówienie w zdaniach Słownictwo Relacjonowanie ślubu The day my friend nadrzędnych związane ze ślubem married a movie star - odgrywanie ról Dyskusja o zwyczajach związanych ze ślubem (problemy małżeńskie) Słuchanie Zeznania świadków kłótni małżeńskiej (New Headway) – w celu uzyskania konkretnych informacji Pisanie List do przyjaciela z podziękowaniem za zaproszenie na ślub poziom wyższy średnio zaawansowany (upper-intermediate) Uczucia/Życie Czytanie Formy i czasy Czasowniki złożone rodzinne Artykuł na temat kontraktu małżeńskiego przyszłe i towarzyskie/ I’ll marry you but... (New Headway) – w celu Pary wyrazów kultura i sztuka: uzyskania konkretnych informacji Pytania typu ąuestion (np. neat and tidy) małżeństwo, tags kontrakt małżeński, Mówienie film miłosny Dyskusja w grupach nt. małżeństwa i wolnych związków Słuchanie Scena ślubu z filmu Four weddings and a funeral – w celu ogólnego zrozumienia Pisanie Recenzja filmu miłosnego 12 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A Tematyka Sprawności językowe Gramatyka Słownictwo/ Struktury leksykalne poziom niższy średnio zaawansowany (pre-intermediate) Życie rodzinne Czytanie Czasowniki Nazwy zawodów, i towarzyskie/ Artykuł o życiu codziennym amiszów w USA wyrażające słowotwórstwo Praca/ Dane An unusual community (English File) – w celu obowiązek, – słowa kończące się personalne/ ogólnego zrozumienia i uzyskania pozwolenie, zakaz -or i -er (conductor, Elementy wiedzy konkretnych informacji itp., np. have to, can, bus driver) o krajach anglojęzycznych: życie codzienne w USA i w Polsce, zasady i normy Artykuł o zasadach i obowiązkach w określonych zawodach What’s your job really like? (English File) – w celu uzyskania konkretnych informacji Słuchanie mustn’t (zasady i normy) Części garderoby (opis ubioru amishów) w życiu Quiz Guess my job (English File) - w celu codziennym uzyskania konkretnych informacji i pracy, części garderoby Mówienie Porównanie zasad i norm w USA i w Polsce – kwestionariusz Early, on time, or late? (Resource Books for Teachers: Cultural Awareness) Pisanie Ulotka o zasadach i normach skierowana do osób zamierzających zamieszkać w Polsce poziom średnio zaawansowany (intermediate) Życie rodzinne Czytanie Zaimki zwrotne Przymiotniki i towarzyskie/Dane Artykuł o wpływie pozycji zajmowanej przez opisujące osobowość personalne/ dzieci w rodzinie na ich osobowość Family Each other, Uczucia: fortunes (English File) – w celu ogólnego both, neither, either Antonimy, pozycja zajmowana zrozumienia i uzyskania konkretnych (rodzeństwo np. mean–generous w rodzinie, informacji i rodzina) rodzeństwo, konflikty Słuchanie i problemy, Wypowiedź psychologa na temat tego, przyjaźń co wpływa na osobowość (English File) w rodzinie, – w celu ogólnego zrozumienia i uzyskania cechy charakteru konkretnych informacji Mówienie Dyskusje w grupach o wadach i zaletach posiadania licznego rodzeństwa i bycia jedynakiem/jedynaczką Pisanie Wypowiedź pisemna na jeden z tematów poruszanych w grupowej dyskusji 13 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny poziom wyższy średnio zaawansowany (upper-intermediate) Życie rodzinne Czytanie Zdania wyrażajace Słownictwo i zwroty i towarzyskie/ Artykuł na temat różnic pomiędzy kobietami życzenie I wish związane ze Dane personalne/ i mężczyznami Why men don’t iron (English (życzenia kobiet zmieniającą się rolą Sens życia: File) – w celu ogólnego zrozumienia i mężczyzn) kobiet i mężczyzn obowiązki i uzyskania konkretnych informacji w rodzinie, w rodzinie, rola Przedimek np. breadwinner, eąual kobiet i mężczyzn Mówienie określony the rights w rodzinie, różnice Dyskusje w grupach na temat różnic pomiędzy (stosunek kobiet płci, zmieniająca się mężczyznami i kobietami przy wykorzystaniu i mężczyzn do Słowotwórstwo rola kobiet stwierdzeń typu Women are safer drivers than mody) – przedrostki i mężczyzn we men (English File) o znaczeniu współczesnym negatywnym, świecie Pisanie np. un-, im-, ir-, itd. E-mail wyrażający opinię Men should do 50% (cechy charakteru) of the housework Słuchanie Piosenka That don’t impress me much – język potoczny 4 REALIZACJA PROGRAMU 4.1 Założenia metodyczne Ponieważ jednym z celów ogólnych wytyczonych w programie jest pomoc uczniowi w osiągnięciu umiejętności językowych zapewniających swobodne porozumiewanie się w języku angielskim (patrz 2.1 Cele nauczania), zadaniem nauczyciela jest wspieranie uczniów w opanowaniu wiedzy i umiejętności, motywowaniu i dalsze wdrażanie ich do samodzielnej nauki, kształtowanie systematyczności i samodyscypliny. Służyć temu mają różnorodne formy i techniki pracy proponowane w tym rozdziale. Zakładają one aktywny udział uczniów w procesie nauczania, przy uwzględnieniu ich odmiennych stylów uczenia się. Różnorodne sposoby realizacji celów, opisane poniżej, cechuje elastyczność umożliwiająca dopasowanie metod i form pracy do różnych stylów poznawczych uczniów. Dotyczy to także zróżnicowanych potrzeb uczniów. Jednym z bodźców do pogłębiania znajomości języka angielskiego może być przygotowanie do egzaminu maturalnego czy też chęć sprostania wzrastającym wymaganiom stawianym przez pracodawców. Dla wielu uczniów znajomość języka obcego to także, a może i przede wszystkim, tzw. okno na świat, narzędzie poznania innych kultur i poszerzenia wiedzy o świecie. Jakakolwiek by była indywidualna motywacja ucznia, nauczyciel powinien dysponować szerokim repertuarem środków, by sprostać tym potrzebom. Jednym z takich środków powinno być stworzenie pozytywnej relacji uczeń – nauczyciel, a pomocnym w jej kształtowaniu może być kontrakt pomiędzy uczniami danej klasy a nauczycielem, podpisany na początku roku szkolnego. Taki kontrakt klasowy, oparty na zasadach wzajemnego szacunku, respektowaniu wzajemnych praw i obowiązków, uświadamia uczniom konieczność systematyczności i samodyscypliny, dając jednocześnie nauczycielowi możliwość lepszego poznania ich potrzeb i oczekiwań. Podpisanie kontraktu poprzedza dyskusja, podczas której obie strony przedstawiają swoje oczekiwania i negocjują zasady wzajemnej współpracy (patrz Dodatek 1). Bardzo ważna jest również pozytywna informacja zwrotna od nauczyciela, a więc przedstawienie uczniowi uwag na temat czynionych przez niego postępów. Informacja taka powinna określać mocne strony ucznia, ale również wymieniać te aspekty jego pracy, które wymagają poprawy. W wypadku nauki pisania może mieć ona następującą postać: good ( + ) to be improved ( ! ) - aim achieved - word order - clear structure/ - use of prepositions, organisation punctuation - correct and - choice of vocabulary/ appropriate use clarity of indirect speech 4.2 Formy pracy Program zakłada następujące formy pracy na lekcji i poza klasą: • praca z całą klasą; • praca indywidualna; • praca indywidualna pod kierunkiem nauczyciela; • praca indywidualna w domu (w tym przygotowanie prezentacji projektu); • praca w parach; • praca w parach pod kierunkiem nauczyciela; • praca w grupach (w tym projekty). 14 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A Przy doborze form zalecana jest różnorodność, gdyż pobudza ona zainteresowanie i służy zaspokajaniu potrzeb uczniów o różnych stylach uczenia się. Ponadto forma pracy zależy od rodzaju zadania i warunków pracy. Na przykład, prezentując nowy materiał, nauczyciel pracuje często z całą klasą, w fazie ćwiczeń uczniowie pracują w grupach i parach, a zadanie domowe wykonują indywidualnie lub grupowo. 4.3 Indywidualizacja pracy w grupach zróżnicowanych Każda grupa uczniowska jest zróżnicowana pod kilkoma względami. Dwie najczęściej występujące różnice między uczniami dotyczą ich stylów poznawczych oraz poziomu językowego. Nauczyciel powinien od początku pracy z daną grupą prowadzić obserwację uczniów, aby móc szybko zdiagnozować ich style poznawcze oraz poziom językowy, a w konsekwencji – odpowiednio zareagować. Wprowadzając i ćwicząc nowy materiał językowy, należy pamiętać o różnorodności zadań wykorzystujących różne style poznawcze czy różne rodzaje inteligencji. Poniżej prezentujemy przykłady zadań mających na celu utrwalenie drugiego trybu warunkowego, dostosowanych do różnych rodzajów inteligencji i stylów uczenia się (H. Gardner, Multiple Intelligences). rodzaj inteligencji najlepiej uczy się poprzez proponowane ćwiczenia na drugi tryb warunkowy językowa słuchowy i wzrokowy kontakt ze słowami, mówienie czytanie i opowiadanie historii, w której pojawia się 2 tryb warunkowy logiczno-matematyczna klasyfikację, porządkowanie, wzory, abstrakcyjne zadania transformacje, parafrazy wizualno-przestrzenna wizualizację, wyobrażanie, stymulację wzrokową (zdjęcie, kolor), ruchomy obraz dopasowywanie połówek zdań – „rozsypanka” muzyczna rytm, melodię, muzykę uzupełniane brakujących czasowników w piosence, np. If I were a rich man… kinestetyczna dotyk, ruch odgrywanie zadań za pomocą języka ciała – zagadki (współzawodnictwo w grupach). interpersonalna współpracę, dzielenie się opinią i doświadczeniem, relacjonowanie, zadawanie pytań przeprowadzenie wywiadu lub wypełnienie kwestionariusza, np. na temat zachowań w sytuacjach ekstremalnych, praca w grupach (patrz przykład w 4.4.2 Nauczanie gramatyki) intrapersonalna pracę samodzielną, indywidualne zadania, realizację własnych ambicji i zainteresowań indywidualna praca, np. ćwiczenia polegające na uzupełnianiu czy układaniu zdań Grupy uczniowskie o zróżnicowanym poziomie znajomości języka to zjawisko bardzo częste, zwłaszcza w szkołach publicznych. Ponieważ nie zawsze istnieje możliwość podziału uczniów na grupy według ich poziomu kompetencji językowej, zachodzi wówczas potrzeba prowadzenia indywidualnej pracy na lekcji. Pierwszym krokiem powinna być rzetelna diagnoza znajomości języka u uczniów danej grupy. Na początku pierwszego roku nauki zaleca się więc przeprowadzenie testu (placement test), który określi, na jakim poziomie zaawansowania znajdują się uczniowie. Można wykorzystać w tym celu specjalnie opracowane testy (np. Quick Placement Test, wyd. OUP i UCLES, 2001). Na podstawie wyników testu nauczyciel podejmuje decyzję o ewentualnej indywidualnej nauce. W wypadku uczniów o znacznie niższym, niż większość w danej klasie, poziomie znajomości języka, można zastosować okres przejściowy (np. pierwszy semestr pierwszego roku nauki), by dać im czas na dopasowanie się do poziomu grupy i wymagań. Oznaczać to może na przykład wprowadzenie: • indywidualnych zadań do pracy w domu; • okresowej pomocy kolegi/koleżanki z klasy na lekcji (podczas ćwiczeń indywidualnych, w parach i grupach) i w domu lub w szkole po lekcjach; 15 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny • okresowego dopasowania systemu oceniania do możliwości ucznia (indywidualnie opracowane testy sprawdzające znajomość przerobionego materiału). Indywidualna nauka obejmować też może uczniów, których poziom znajomości języka znacznie wykracza poza ramy określone programem nauczania dla danej grupy. W takim wypadku lepiej znający język uczniowie mogą: • pomóc uczniom słabszym podczas pracy na lekcji i w domu (patrz wyżej); • otrzymywać dodatkowe, trudniejsze zadania do pracy na lekcji i w domu (np. lektury, artykuły prasowe, ćwiczenia gramatyczne i leksykalne); • przygotowywać specjalne prezentacje, będące uzupełnieniem lekcji (np. na podstawie materiałów autentycznych, pochodzących z Internetu, prasy, TV itp.). Zadania te są zadaniami dodatkowymi i tak powinny być traktowane przy ocenianiu. Nie wydaje się właściwe zawyżenie poziomu wymagań w stosunku do uczniów lepiej znających język. Należy ich raczej nagradzać dobrą oceną za wywiązanie się z zadania, a nie karać, np. stosując wyższe wymagania przy ocenianiu. 4.4 Techniki nauczania 4.4.1 Nauczanie sprawności językowych Planując lekcje, należy starać się tak dobierać zadania, aby dawały one możliwość ćwiczenia sprawności językowych w sposób zintegrowany. Jest to bowiem odzwierciedleniem zjawisk zachodzących w naszym życiu codziennym, kiedy np. recenzja filmu w gazecie (czytanie) jest bodźcem do obejrzenia filmu (słuchanie) i przekazania uwag koledze (mówienie), a być może i tematem listu do znajomych (pisanie). Powielenie takiego i podobnych przykładów, gdzie to samo doświadczenie lub temat prowadzi do użycia różnych sprawności jest wskazaną formą pracy nad językiem (patrz 3.4 Przykładowy wariant programu) na tym etapie nauki. Wymienione poniżej techniki nauczania pogrupowane zostały jednak według indywidualnych sprawności (słuchanie, mówienie, czytanie, pisanie), gdyż taka forma ich prezentacji jest najbardziej przejrzysta i czytelna. Poza tym ćwiczenie poszczególnych sprawności będzie wymuszone koniecznością przygotowania uczniów do egzaminu maturalnego, na którym są one testowane indywidualnie. Słuchanie Teksty przeznaczone do słuchania służyć powinny następującym celom: • wprowadzeniu nowego materiału językowego; • rozwijaniu sprawności słuchania różnych rodzajów tekstów odbieranych za pośrednictwem mediów (np. wywiadów, zapowiedzi, reklam, rozmów, debat, dyskusji itp.); • nauce rozpoznawania standardowych odmian języka; • nauce rozwiązywania zadań typowych dla egzaminu maturalnego. Typy tekstów Większość nowoczesnych podręczników, wprowadzając nowy materiał i rozwijając sprawność rozumienia ze słuchu, wykorzystuje teksty nagrane specjalnie z myślą o uczniach na określonym poziomie językowym. Na tym etapie kształcenia zaleca się jednak jak najszersze wykorzystanie tekstów pochodzących z autentycznych źródeł (np. radio, telewizja, wideo, nagrania muzyczne), gdzie można znaleźć przykłady nagrań tekstów o różnym rejestrze i stylu (np. rozmowy telefoniczne, dialogi, ogłoszenia, wywiady, debaty, dyskusje, wykłady czy piosenki). Można je wykorzystać w pracy z uczniami na różnych poziomach zaawansowania, dopasowując rodzaj zadania do umiejętności językowych uczniów (patrz Dodatek 2: Lekcja z wykorzystaniem autentycznego przekazu informacyjnego). Ucząc słuchania, należy rozwijać następujące umiejętności: • słuchanie w celu zrozumienia ogólnego sensu; • słuchanie w celu zrozumienia szczegółowych informacji; • słuchanie w celu określenia stylu i rodzaju tekstu; • słuchanie w celu zrozumienia intencji rozmówcy. Rodzaje zadań Oto lista technik służących doskonaleniu sprawności rozumienia ze słuchu: • udzielanie odpowiedzi na pytania ogólne; • udzielanie odpowiedzi na pytania szczegółowe; • wskazywanie określonych informacji; • uzupełnianie brakującej informacji; • układanie informacji we wskazanej kolejności; • układanie części tekstu w odpowiedniej kolejności. Rodzaje zadań maturalnych W celu przygotowania uczniów do egzaminu maturalnego należy ćwiczyć następujące typy zadań: • pytania prawda–fałsz; • pytania wielokrotnego wyboru; • przyporządkowywanie; • uzupełnianie luk. Mówienie Sprawność mówienia wykorzystywana jest przy: • ćwiczeniu nowego materiału językowego; • rozwijaniu umiejętności swobodnej komunikacji w języku angielskim; • nauce rozwiązywania zadań typowych dla egzaminu maturalnego. Rodzaje zadań Zadania przeznaczone do ćwiczenia nowego materiału językowego powinny dawać możliwość użycia języka nie tylko w tzw. rozmowach sterowanych, ale przede wszystkim stwarzać okoliczności, w których nowa 16 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A struktura będzie miała szansę pojawić się spontanicznie i w naturalnym dla niej kontekście (patrz 4.4.2 Nauczanie gramatyki). Rozwijając umiejętność swobodnej komunikacji w języku angielskim, powinno się tak dobierać zadania, aby w miarę możliwości odzwierciedlały one sytuacje autentyczne, a ich temat był bliski doświadczeniom, potrzebom i zainteresowaniom młodego człowieka, np.: Można w tym celu wykorzystać ćwiczenia, takie jak: • dialogi; • dyskusje; • ćwiczenia z luką informacyjną; • symulacje i odgrywanie ról; • prezentacje; • gry i zabawy komunikacyjne. Rozwijając sprawność mówienia, należy też zwrócić uwagę uczniów na cechy charakterystyczne dla języka potocznego, aby formułowane przez nich wypowiedzi brzmiały naturalnie. Cechy te dotyczą takich obszarów, jak gramatyka, słownictwo, składnia, np.: • opuszczanie nieakcentowanych początkowych części zdania (Interesting isn’t it?, Seen Leo?); • nieprecyzyjne określenia (Can you get me a sandwich or something?, Might be able to get something like that); • utarte wyrażenia, służące: - wtrąceniu się do rozmowy (Can I just get a word in. Excuse me, could I?); - zgadzaniu się/niezgadzaniu się z opinią przedmówcy (Absolutely. Absolutely right, Yes, I know, but the point is we work very hard); - zmianie tematu rozmowy (By the way, did you see the tennis yesterday?); • powtórzenia (I don’t understand why it’s, you know, why it’s so popular). Rodzaje zadań maturalnych W celu przygotowania uczniów do egzaminu ustnego należy ćwiczyć zadania typowe dla egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym i rozszerzonym, a mianowicie: • udzielanie wskazówek i informacji; • relacjonowanie wydarzeń; • negocjowanie w sytuacjach życia codziennego; • rozmowa na podstawie materiału stymulującego; • przygotowanie i wygłaszanie prezentacji; • dyskusja na temat prezentowanych zagadnień. Aby wspomóc uczniów w przygotowaniu dłuższej wypowiedzi (w tym prezentacji), nauczyciel powinien uświadomić im konieczność i wskazać sposoby: • poszukiwania i wykorzystywania informacji potrzebnych do przygotowania prezentacji; • planowania treści i formy wypowiedzi; • prezentowania informacji w sposób jasny i logiczny (np. umiejętnie stosując takie zwroty, jak Firstly..., Research has shown..., On the other hand..., To sum up...); • poprawnego wyrażania swoich myśli; • dokonywania autokorekty; • przygotowania się do wygłoszenia prezentacji. Można w tym celu opracować lub wykorzystać dostępne w niektórych podręcznikach wskazówki dla uczniów. Oto przykład takich wskazówek odnoszących się do ostatniego z wymienionych punktów: Czytanie Teksty przeznaczone do czytania wykorzystywane są do: • wprowadzenia nowego materiału językowego; • rozwijania sprawności czytania różnego rodzaju tekstów użytkowych, literackich, popularnonaukowych i artykułów prasowych; • nauki rozpoznawania standardowych odmian języka; • nauki rozwiązywania zadań typowych dla egzaminu maturalnego. Typy tekstów Większość nowoczesnych podręczników zawiera różnorodne teksty wraz z różnymi rodzajami ćwiczeń, służącymi rozwijaniu sprawności rozumienia tekstu czytanego. W celu urozmaicenia lekcji oraz nawiązania do aktualnych wydarzeń zalecamy również korzystanie z materiałów pochodzących z autentycznych źródeł, takich jak gazety, czasopisma, listy, broszury informacyjne, ulotki, sprawozdania, opowiadania, powieści, Internet itd. Należy jednak pamiętać o dopasowaniu poziomu trudności ćwiczeń do poziomu znajomości języka uczniów. Można także wykorzystywać teksty uproszczone i napisane specjalnie dla uczących się języka na danym poziomie 17 In pairs, take turns to choose one aspect of life. For each one decide: How has the American influence affected your country? Does this influence affect you personally? Do you think the influence is positive or negative in general? food shops film music clothes politics sport technology TV work your language lifestyle people’s attitude to life (English File Upper-Intermediate) Presentation checklist • Stick to the organization of your presentation. This will help you to present your ideas clearly • Demonstrate your knowledge of the topic This will show you have done some research. • Present more than one point of view. This will show that your information is not one-sided. • Be prepared to defend your opinion quoting examples. This will show your ideas are based on evidence, not imagination. • Speak clearly and watch your grammar. Incorrect grammar can interfere with the communication of your message. • Practise your delivery and timing before your presentation. This will help you to build up your confidence. (Matrix Upper-Intermediate) Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny zaawansowania (graded readers – lektury na różnych poziomach językowych). Ucząc czytania, należy rozwijać następujące sprawności: • czytanie w celu ogólnego zrozumienia; • czytanie w celu zrozumienia szczegółowych informacji; • czytanie w celu określenia intencji autora; • czytanie w celu określenia stylu i rodzaju tekstu. Rodzaje zadań Poniżej przedstawiamy listę technik służących doskonaleniu sprawności czytania: • udzielanie odpowiedzi na pytania ogólne; • udzielanie odpowiedzi na pytania szczegółowe; • wskazywanie określonych informacji w tekście; • uzupełnianie brakujących informacji; • układanie informacji we wskazanej kolejności; • układanie części tekstu w odpowiedniej kolejności. Rodzaje zadań maturalnych Ponieważ jednym z celów rozwijania sprawności czytania jest przygotowanie do egzaminu maturalnego, należy uwzględnić zadania typowe dla testu maturalnego na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Są to: • pytania typu prawda–fałsz; • pytania wielokrotnego wyboru; • przyporządkowywanie; • uzupełnianie luk; • parafrazowanie. Pisanie Rozwijanie umiejętności pisania na lekcjach języka obcego ma na celu: • naukę pisania tekstów użytkowych (np. pocztówki, ogłoszenia, notatki, CV, listu prywatnego i formalnego, sprawozdania itp.); • naukę pisania dłuższych wypowiedzi na różne tematy i w różnych formach (np. opis miejsca i osób, recenzja filmu, streszczenie książki, opowiadanie, rozprawka itp.); • naukę pisania zadań typowych dla egzaminu maturalnego. Ucząc pisania, należy uświadomić uczniom konieczność i wskazać sposoby: • planowania treści, tak by była ona logiczna, spójna i na temat; • sporządzenia planu pracy; • formułowania wypowiedzi według wymogów różnorodnych form, np. rozprawki opowiadania, recenzji, artykułu, listu formalnego; • wyboru odpowiedniego rejestru i stylu; • pisania poprawnie i używania zróżnicowanych struktur leksykalnych i gramatycznych; • sprawdzania własnej pracy pod kątem treści, spójności, poprawności gramatycznej i ortograficznej; • korzystania ze słownika jednojęzycznego podczas pisania i sprawdzania własnej pracy. Dobrze jest, jeśli zadanie odnosi się do rzeczywistości bliskiej uczniowi, gdyż znany kontekst ułatwia zrozumienie i wykonanie zadania. Ponadto, aby zadanie nabrało znamion prawdopodobieństwa, powinno być tak sformułowane, by uzasadniało użycie języka angielskiego (np. informacja na temat bazy noclegowej w mieście sporządzona dla turystów zagranicznych, list do schroniska młodzieżowego za granicą z prośbą o przesłanie pozostawionych rzeczy itp.). Aby pobudzić w uczniach kreatywność, warto wykorzystać zadania odwołujące się do ich wyobraźni (np. opowiadanie lub list napisane z perspektywy innej osoby – prezydenta, dyrektora szkoły itp.) Rodzaje zadań • praca nad tzw. tekstem modelowym w postaci ćwiczeń na uzupełnianie, wybór poprawnej formy lub słowa, zastępowanie wyrazów w tekście synonimami itp.; • pisanie planu wypowiedzi (w tym także tzw. brainstorming); • pisanie części tekstu (np. akapitu, rozpoczęcia i zakończenia listu czy rozprawki itp.) • pisanie kompletnych tekstów; • poprawianie pracy kolegi/koleżanki; • poprawianie własnej pracy. Rodzaje zadań maturalnych Sprawność pisania jest testowana na egzaminie maturalnym. Przygotowując uczniów do matury, należy przeznaczyć lekcje na ćwiczenia w pisaniu: • krótkiego tekstu użytkowego; • dłuższego tekstu użytkowego (o określonej długości); • wypowiedzi pisemnej na wybrany temat (o określonej długości). Integracja sprawności językowych – praca nad projektem Jak wspomniano we wstępie, na lekcji rzadko zdarzają się sytuacje, kiedy poszczególne sprawności doskonalone są oddzielnie. Zazwyczaj pojedyncza lekcja zakłada integrację co najmniej dwóch sprawności. Może to być dyskusja na podstawie przeczytanego artykułu lub napisanie listu formalnego na podstawie notatki. Najczęściej stosowanymi tutaj technikami są streszczanie i przetwarzanie wcześniej usłyszanych i przeczytanych tekstów. Szczególnym przypadkiem integracji sprawności językowych jest też praca nad projektem, w tym też jego prezentacja. Praca nad projektem jest rodzajem zadania, które daje uczniom możliwość wykorzystania i zintegrowania dotychczas zdobytej wiedzy i umiejętności oraz szansę ich pogłębienia. Dotyczy to zarówno języka obcego, jak i szeroko rozumianej ogólnej wiedzy i umiejętności zdobytych w szkole i poza nią. Praca nad projektem jest zadaniem autentycznym, a nie, jak większość zadań na lekcji, symulacją rzeczywistości. Autentyczne jest także doświadczenie 18 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A językowe, jakie uczniowie zdobywają wykonując zadanie. W fazie przygotowania projektu korzystają oni zarówno z autentycznych źródeł informacji, takich jak Internet, prasa, encyklopedie, jak i z informacji zdobytych za pomocą ankiet i wywiadów. Aby osiągnąć swój cel, muszą wyszukać, wybrać, uporządkować i przedstawić zebrane materiały jako logiczną, spójną całość. Praca nad projektem jest zatem również przykładem zadania, w którym uczniowie przejmują odpowiedzialność za własną naukę (patrz 2.2.4 Doskonalenie umiejętności samodzielnego uczenia się). Planując pracę nad projektem, należy dać uczniom jak najwięcej swobody w wyborze tematu i środków, o ile dany temat lub treści poruszane w projekcie nie są drażliwe lub nie zraniłyby uczuć innych uczniów w klasie. Jeśli to jednak możliwe, nie należy ograniczać ani tym bardziej narzucać tematów. Motywacja potrzebna do wykonania zadania pochodzi bowiem od wewnątrz, czyli od samych uczniów, a nie z zewnątrz, od nauczyciela. Rolą nauczyciela powinna być koordynacja, wskazanie sposobów korzystania z różnych źródeł informacji i konsultacja językowa, jeśli uczniowie będą jej potrzebować. W pracy nad projektem ważny jest nie tylko produkt (w postaci np. plakatu, broszury czy prezentacji), ale i proces, a więc wszystkie działania prowadzące do powstania projektu (wybór tematu, dyskusja, negocjacje w grupie, korzystanie z materiałów autentycznych, przygotowanie prezentacji czy też broszury, plakatu itp.). Na każdym z tych etapów uczniowie posługują się językiem angielskim, doskonaląc swoje umiejętności. Zaleca się więc regularne lekcje poświęcone pracy nad określonym projektem, np. raz w tygodniu na przestrzeni 1 miesiąca przeznaczonego na wykonanie projektu (patrz Dodatek 3: Plan pracy nad projektem). Ostatnim etapem pracy nad projektem może być jego prezentacja na lekcji połączona z oceną. Wskazane jest by cała klasa brała aktywny udział w ocenianiu projektu i prezentacji (patrz Dodatek 3 punkt 2). Elementy przygotowania pracy, takie jak korzystanie z autentycznych źródeł informacji, gromadzenie i selekcjonowanie informacji oraz przygotowanie treści prezentacji będą bardzo przydatne do zadania matury ustnej – prezentacji na temat wybrany z katalogu. 4.4.2 Nauczanie gramatyki Celem nauczania gramatyki jest pomóc uczniowi w: • rozumieniu komunikatów słownych i pisemnych; • poprawnym wyrażaniu myśli w mowie i piśmie; • nauki rozwiązywania zadań typowych dla egzaminu maturalnego. Wprowadzając nową strukturę gramatyczną, można stosować dwie metody: • dedukcyjną (od reguły do przykładów i ćwiczeń); • indukcyjną (od przykładów do reguły). To, którą metodę zastosujemy, powinno zależeć od stopnia złożoności danej struktury. Metoda indukcyjna może sprawdzić się, na przykład, przy wprowadzaniu czasu past perfect, kiedy uczniowie są w stanie na podstawie kilku przykładów zrozumieć zasady jego użycia. Jednak w wypadku konstrukcji takich jak I wish czy przedimków, dojście do zrozumienia reguły może zająć niewspółmiernie dużo czasu i w rezultacie zniechęcić uczniów. Zaleca się wówczas posłużenie się regułą i przykładami (metoda dedukcyjna). Formułując jakąkolwiek regułę, należy pamiętać, żeby była ona w miarę możliwości krótka i klarowna. Każdorazowo powinna być poparta przejrzystymi przykładami, np.: Na tym etapie nauki zakładamy, że poziom znajomości języka przez uczniów pozwala na użycie języka angielskiego do przekazywania większości wyjaśnień. Nie jest to jednak konieczne. Najważniejsze jest, żeby uczniowie zrozumieli nową strukturę, a dojść do tego należy jak najkrótszą drogą, nieraz także i przez użycie języka polskiego. Kolejnym czynnikiem warunkującym efektywność nauki gramatyki jest ograniczenie prezentacji materiału gramatycznego do jednego - dwóch aspektów danego zagadnienia podczas jednej lekcji. Na przykład, wprowadzając stronę bierną, należy rozpocząć od prostych struktur, takich jak: English is spoken here czy The phone was invented by Bell i stopniowo, podczas kolejnych lekcji, przejść do takich konstrukcji jak: He is thought to have left home. Istotny jest też kontekst, w jakim pojawia się nowa struktura. Kontekstem powinny być teksty (przeznaczone do czytania lub słuchania) tematycznie odpowiadające danej strukturze, w których jest ona użyta w sposób naturalny. Rodzaje zadań Proponowane techniki pracy nad gramatyką to np.: • ustne dryle; • dialogi; • pisemne ćwiczenia gramatyczne (np. uzupełnianie zdań, wypełnianie luk w różnych rodzajach tekstów, wybór prawidłowej formy, podanie prawidłowej formy, parafrazy); • ćwiczenia z luką informacyjną; • gry gramatyczne. Rolą nauczyciela jest stymulowanie użycia języka, tak by uczeń, mówiąc i pisząc, miał jak najwięcej możliwości do stosowania określonych struktur. 19 We use whole most often with singular countable nouns. We use all most often with uncountable and plural nouns. Compare: a whole plate – all the food the whole sweater – all the wool a whole concert – all the music the whole orchestra – all the musicians (M. Swan, How English works) Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Zadania powinny być tak dobierane lub konstruowane, by determinowały i/ lub prowokowały użycie danej struktury lub struktur w naturalnym kontekście, np. Program zakłada, że na tym etapie nauki uczniowie opanowali już, w stopniu co najmniej podstawowym, większość konstrukcji gramatycznych i potrafią używać ich w tzw. rozmowach sterowanych. Znajomość tych konstrukcji wymaga jednak powtórzenia i rozszerzenia zakresu ich użycia, np. użycie czasu present continuous dla wyrażenia niezadowolenia (You are always coming latel); kauzytywne użycie czasownika have (I have to get my car serviced), czy też użycie formy dzierżawczej ‘s w wyrażeniach powiązanych z czasem (last night’s TV programmes). Rodzaje zadań maturalnych Poprawność gramatyczna podlega ocenie, wchodząc w skład kryteriów oceniania stosowanych podczas egzaminu ustnego (wszystkie zadania) i pisemnego (wypowiedź pisemna) dla poziomu podstawowego i rozszerzonego. Ponadto na egzaminie zewnętrznym jedno z zadań bezpośrednio sprawdza umiejętność zastosowania różnorodnych struktur gramatycznych. W celu przygotowania uczniów do tego zadania należy uwzględnić następujące techniki: • podanie poprawnej formy; • uzupełnianie; • parafrazowanie; • przekształcenia; • wielokrotny wybór. 4.4.3 Nauczanie słownictwa i struktur leksykalnych Przez uczenie słownictwa i struktur leksykalnych rozumiemy tu pomoc uczniowi w: • zrozumieniu słownictwa; • zapamiętaniu słownictwa; • prawidłowym użyciu wyrazów w kontekście i związkach frazeologicznych; • utrwaleniu słownictwa i struktur leksykalnych; • poszerzaniu zakresu słownictwa i struktur leksykalnych; • przygotowaniu do rozwiązywania zadań typowych dla egzaminu maturalnego. Rodzaje zadań Wprowadzając nowe słownictwo i struktury leksykalne przy okazji pracy nad sprawnościami językowymi, można posłużyć się następującymi technikami: • wykorzystanie kontekstu do prezentacji znaczenia; • podanie synonimu lub definicji przy wyjaśnianiu znaczenia; • podanie polskiego odpowiednika; • wykorzystanie pomocy wizualnych (np. zdjęć, rysunków lub plakatów, przedmiotów codziennego użytku); • wykorzystanie nagrań dźwiękowych (np. do prezentacji dźwięków, odgłosów). O ile można istotnie wspomóc proces rozumienia słownictwa, o tyle trudno jest nauczyć uczniów nowych słów. Rolą nauczyciela jest jednak wskazanie im technik zapamiętywania słownictwa i zachęcenie do ich użycia w samodzielnej pracy. Warto najpierw nakłonić uczniów do refleksji nad własnym sposobem uczenia się i do skorzystania z doświadczeń innych uczniów. Oto przykład ankiety, jaką można przeprowadzić na lekcji: Chcąc pomóc uczniom w zapamiętaniu słownictwa i struktur leksykalnych/wyrażeń, można zaproponować następujące techniki: • zapisywanie wyrazów i wyrażeń w zeszycie, nawet kilkakrotnie; • zapisywanie wyrazów i wyrażeń na planszach lub kartkach i umieszczenie ich w widocznym miejscu (np. na lustrze, lodówce itp.); • łączenie wyrazów w grupy, w sposób, który uczniom wydaje się logiczny i jasny; • nagrywanie wyrazów i wyrażeń na taśmę audio; • częste powtarzanie wyrazów i wyrażeń na głos, nawet w formie wiersza czy piosenki; • kojarzenie wyrazów i wyrażeń z dźwiękiem, obrazem, przedmiotem; • układanie opowiadań, w których użyte są wszystkie nowe wyrazy i wyrażenia z danej lekcji; • układanie zdań z nowymi wyrazami i wyrażeniami. Utrwaleniu i poszerzeniu zakresu słownictwa i struktur leksykalnych służą następujące techniki: • wykonywanie powtórkowych ćwiczeń leksykalnych, takich jak: uzupełnianie luk, 20 In small groups, talk about what your life would be like if you were in these situations. 1 you become the president of your country 2 your home is destroyed in a fire 3 you marry someone who is incredibly rich 4 you have fifteen children 5 you discover a cure for cancer, etc. (Matrix Intermediate) Answer these questions about how you learn vocabulary. Then compare your answers with a partner. 1 How often do you try to learn new words in a deliberate way? 2 How many words on average do you try to learn at one time? 3 Do you have a special method? 4 When and where do you learn words? Do you have favourite times and places? 5 When you learn a new word what exactly do you learn? Just the spelling and the meaning in your language, or more than this? 6 How do you record vocabulary you want to learn? 7 Do you try to memorize long lists of words just before a test? 8 Do you think it is very important to try to learn a lot of new words? Why? Why not? (Landmark Upper-Intermediate) IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A dopasowywanie, podawanie poprawnej formy, wybór poprawnej formy itp.; • tworzenie tematycznych map wyrazów; • ćwiczenia polegające na podawaniu synonimów i wyrażeń o podobnym znaczeniu; • ćwiczenia w zakresie słowotwórstwa. Pracując nad rozwijaniem i utrwalaniem słownictwa, zalecamy zachęcanie uczniów do korzystania ze słownika jednojęzycznego, słowników tematycznych i leksykonów. Rodzaje zadań maturalnych Słownictwo jest bezpośrednio sprawdzane na pisemnym egzaminie maturalnym dla poziomu rozszerzonego. W związku z tym, utrwalając słownictwo, należy uwzględnić następujące zadania typowe dla testu maturalnego: • wielokrotny wybór; • uzupełnianie luk w tekście; • podanie poprawnej formy. 4.4.4 Przygotowanie do egzaminu maturalnego Ponieważ przygotowanie do egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym jest jednym z celów programu (patrz 2.2 Szczegółowe cele edukacyjne), technikom egzaminacyjnym należy poświęcić odpowiednio dużo czasu. Należy jednak pamiętać, że nie jest to jedyny ani najważniejszy cel nauki w całym cyklu kształcenia na tym etapie edukacji. Pomyślny wynik egzaminu maturalnego z języka angielskiego zależy bowiem od skutecznego opanowania języka, a nie wyłącznie od znajomości technik egzaminacyjnych. Jednakże sukces na egzaminie zależy w pewnym stopniu również od wiedzy na temat tego, co i jak jest testowane. Dostarczając uczniom informacji o treści egzaminu i pomagając im opanować różnorodne techniki egzaminacyjne, nauczyciel daje im poczucie bezpieczeństwa i zwiększa ich szanse na pomyślny wynik egzaminu. Zaleca się, aby przygotowania do egzaminu maturalnego trwały od początku ostatniego roku nauki. Aby przygotować uczniów do egzaminu maturalnego, należy: • zapoznać ich z formą egzaminu i wymaganiami egzaminacyjnymi; • zaznajomić ich z typowymi zadaniami egzaminacyjnymi; • pomóc im w opanowaniu technik zdawania egzaminu. Zapoznanie uczniów z formą egzaminu i wymaganiami egzaminacyjnymi polega na udzieleniu im informacji na temat: • struktury egzaminu ustnego i pisemnego; • wymagań na poszczególnych poziomach egzaminu; • kryteriów oceniania; • źródeł informacji na temat egzaminu. Proponujemy, aby uczniowie stopniowo oswajali się z typami zadań stosowanymi na maturze ustnej i pisemnej, najlepiej podczas pracy nad sprawnościami językowymi, gramatyką i słownictwem, kiedy nauczyciel może wykorzystać techniki typowe dla testowania danego zagadnienia (patrz 4.4.1 Nauczanie sprawności językowych, 4.4.2 Nauczanie gramatyki i 4.4.3 Nauczanie słownictwa i struktur leksykalnych). Wskazane jest także, żeby uczniowie przystąpili do próbnego egzaminu maturalnego w celu oswojenia się z formą egzaminu i aby nauczyli się efektywnie zaplanować czas przeznaczony na poszczególne zadania. Często próbny pisemny egzamin maturalny jest organizowany przez władze oświatowe. Jeśli taka możliwość nie zostanie stworzona, organizacją próbnej matury może zająć się szkoła i nauczyciele języka angielskiego, opracowując we własnym zakresie próbny egzamin i przeprowadzając go w ramach lekcji lub zajęć ponadobowiązkowych. Bardzo ważne jest zapoznanie uczniów ze strategiami zdawania egzaminu. W wypadku egzaminu pisemnego to, m.in.: • efektywne rozplanowanie czasu przeznaczonego na wykonanie zadania; • wnikliwa analiza treści polecenia i zadania; • planowanie dłuższej wypowiedzi pisemnej (z uwzględnieniem cech charakterystycznych dla danej formy); • uwzględnianie odbiorcy wypowiedzi pisemnej; • utrzymanie się w określonym w zadaniu limicie słów; • wypracowanie efektywnych sposobów rozwiązywania zadań testowych (prawda-fałsz, wielokrotny wybór, dopasowywanie itp.). Ćwiczenie powyższych strategii podczas lekcji można uzupełnić o wskazówki - opracowane przez nauczyciela lub dostępne w podręcznikach - które uczniowie mogą wykorzystać do samodzielnej pracy w domu, np.: Przygotowując uczniów do egzaminu ustnego, należy zwrócić im uwagę, żeby: • uważnie słuchali poleceń i pytań egzaminatora; • utrzymywali kontakt wzrokowy z egzaminatorem; • mówili wyraźnie i głośno, tak by egzaminator mógł bez problemu zrozumieć ich wypowiedź; • odwoływali się do własnych skojarzeń i doświadczeń przy udzielaniu odpowiedzi. Bardzo ważne jest uświadomienie uczniom, że ich szanse na zdanie egzaminu znacznie wzrosną, gdy będą wykonywać dodatkowe ćwiczenia i testy w domu (zobacz 4.4.6 Rozwijanie umiejętności samodzielnego uczenia się). 21 Exam training Wyszukiwanie informacji w tekście (scanning) Aby szybko odszukać informacje w tekście: 1 Przeczytaj tekst szybko, nie zastanawiaj się nad znaczeniem pojedynczych wyrazów. Nie musisz znać wszystkich szczegółów. 2 Kiedy natrafisz na informację, której szukasz, zatrzymaj się i podkreśl ją. (Matrix Matura Practice Intermediate) Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny 4.4.5 Poszerzanie ogólnej wiedzy ucznia Zadaniem nauczyciela jest nie tylko pomóc uczniowi w opanowaniu umiejętności językowych, ale także: • dostarczyć wiedzę oraz podać źródła, z których można czerpać informacje na temat innych krajów, w tym krajów anglojęzycznych (informacje mogą dotyczyć zwyczajów, instytucji, norm zachowania, elementów historii, geografii, gospodarki itp.); • zachęcić uczniów do śledzenia aktualnych ważnych wydarzeń w kraju i na świecie, w tym w krajach anglojęzycznych, w polityce, ekonomii, kulturze, sporcie oraz w życiu społecznym. Źródłem tych informacji mogą być: • teksty przeznaczone do czytania i słuchania zawarte w podręcznikach do nauki języka angielskiego wraz z ilustracjami i zdjęciami przedstawiającymi realia danego kraju lub zagadnienia; • artykuły prasowe; • fragmenty tekstów literackich; • materiały wideo prezentujące zagadnienia kulturalne; • fragmenty programów telewizyjnych lub radiowych (np. BBC, CNN, Discovery); • filmy fabularne lub ich fragmenty; • encyklopedie i leksykony; • Internet oraz inne materiały autentyczne, takie jak np. rozkłady jazdy, listy, ulotki, broszury, piosenki; • informacje pochodzące bezpośrednio od innych użytkowników języka (nagrane wywiady, dyskusje w klasie, wykłady, prezentacje itp.); • inne przedmioty szkolne. Rodzaje zadań Zagadnienia te mogą być wprowadzane w: • pracy nad rozwijaniem sprawności językowych; • pracy nad projektem i jego prezentacji. Różnorodne teksty, które stanowią tematyczną podbudowę ćwiczeń służących do pracy nad językiem, są często źródłem ciekawych i kształcących informacji z najróżniejszych dziedzin życia. Z kolei w pracy nad projektem uczniowie wykorzystują wiedzę nabytą podczas nauki innych przedmiotów i docierają do różnorodnych dostępnych źródeł, przygotowując projekt. 4.4.6 Rozwijanie umiejętności samodzielnego uczenia się Zakładamy, iż uczniowie w trakcie nauki w gimnazjum poznali już podstawowe strategie w zakresie rozwijania samodzielnego uczenia się. Podczas nauki w szkole ponadgimnazjalnej należy dalej wdrażać uczniów do samodzielnej nauki, zachęcając ich do refleksji nad procesem uczenia się i do doskonalenia strategii efektywnej nauki. Od tego bowiem, na ile uczniowie wypracują swoje własne metody pracy, zależeć może ich sukces, np. na egzaminie maturalnym. Nauczyciel powinien więc im pomóc stać się samodzielnymi i odpowiedzialnymi, umożliwiając uczniom: • doskonalenie zasad efektywnego uczenia się (planowanie, systematyczność, samodyscyplina itd.); • poszukiwanie i wykorzystanie informacji pochodzących z różnych źródeł, w tym autentycznych (np. prasa, książki, video, TV, Internet), i pomocy naukowych (np. poradników, zbiorów ćwiczeń gramatycznych i leksykalnych, leksykonów); • doskonalenie strategii rozwiązywania różnorodnych ćwiczeń, w tym zadań maturalnych; • doskonalenie umiejętności korzystania ze słowników jednojęzycznych; • refleksję nad własnym procesem uczenia się w celu poznania swoich mocnych i słabych stron; • konstruktywną samoocenę i analizę swoich osiągnięć i porażek. Oto niektóre przydatne sposoby doskonalenia tych umiejętności: • dyskusje na temat: czego lubię, a czego nie lubię się uczyć i dlaczego; • kwestionariusze i ankiety stanowiące materiał do refleksji nad własnym stylem uczenia się i umożliwiające poznanie innych stylów nauki (patrz 4.3 Indywidualizacja pracy w grupach zróżnicowanych); • systematyczna samoocena prac pisemnych, wypowiedzi ustnych, prac nad projektem; • korzystanie ze wskazówek, jak prowadzić notatki, planować wypowiedź pisemną, uczyć się słownictwa i gramatyki, przygotować się do egzaminu maturalnego itd. (zobacz 4.4.4 Przygotowanie do egzaminu maturalnego); • lekcje z wykorzystaniem słownika jednojęzycznego oraz korzystanie ze słownika w pracy nad sprawnościami językowymi (np. w celu sprawdzenia związków frazeologicznych, jak to capture the mood; poprawności gramatycznej - np. wyrażenie arrive at the station, lub znaczenia wyrazu/wyrażenia w przeczytanym lub usłyszanym tekście); • lekcje z wykorzystaniem Internetu (patrz Dodatek 4), poradników i ćwiczeń; • zapoznanie uczniów z księgozbiorem biblioteczki klasowej lub szkolnej; • zapoznanie uczniów z ofertą prenumeraty czasopism anglojęzycznych; • zaznajomienie uczniów z propozycjami programowymi telewizji satelitarnej (np. poprzez krótką prezentację wybranych programów); • podpisanie przez uczniów zobowiązania dotyczącego systematycznej pracy, czytania lektur, oglądania telewizji w języku angielskim (może być to częścią kontraktu - patrz Dotatek 1). 4.5 Materiały nauczania Podstawowe pomoce to podręcznik, ćwiczenia, nagrania audio, tablica, zeszyt. Ponadto przydatne są: • słowniki jedno- i dwujęzyczne; • encyklopedie i leksykony; 22 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A • prasa w języku angielskim (w tym pisma przeznaczone dla uczących się języka angielskiego, np. Current); • książki w wersji uproszczonej i oryginalnej; • broszury, informatory, ulotki itp., • materiały pochodzące z Internetu; • materiały pochodzące z radia i telewizji; • materiały wideo. Podręczniki New Matura Matrix New Headway Lifelines New English File Horizons matura Solutions Oxford Excellence for matura In English Podręczniki do gramatyki How English Works Practical English Usage A Practical English Grammar Oxford Practice Grammar Oxford Learner’s Grammar Grammar Spectrum Natural Grammar Test it Fix it Słowniki Oxford Wordpower. Słownik angielsko-polski z indeksem polsko-angielskim Oxford Advanced Learner’s Dictionary Oxford Learner’s Pocket Dictionary Oxford Phrasal Verbs Dictionary Oxford Idioms Dictionary Oxford Collocations Książki na temat kultury Oxford Guide to British and American Culture Spotlight on Britain Spotlight on the USA Spotlight on Australia Testy Ouick Placement Test Oxford Oxford Excellence for matura Exam Practice Lektury The Oxford Bookworms Library The Oxford Bookworms Collection Oxford Bookworms Factfiles Wideo Window on Britain Headway video Multimedia Oxford Advanced Learner’s CD-ROM Dictionary CD Oxford Guide to British and American Culture CD-ROM Oxford Phrasebuilder Genie Oxford Student’s Multimedia Dictionary Poradniki dla nauczycieli Seria Resource Books for Teachers Seria Oxford Handbook for Language Teachers 5 OCENIANIE 5.1 Poziomy osiągnięć Poniższy opis ma na celu określenie osiągnięć ucznia na końcu edukacji w szkole ponadgimnazjalnej, tj. po 320 lekcjach języka angielskiego przy założeniu, że jego poziom początkowy był na poziomie niższym średnio zaawansowanym (pre-intermediate) lub po 240 lekcjach, o ile jego poziom początkowy był średnio zaawansowany (intermediate). Poziom osiągnięć według podstawy programowej wariant A Słuchanie Uczeń potrafi: • zrozumieć ogólny sens autentycznych przekazów słownych różnego rodzaju (np.: rozmów, komunikatów i ogłoszeń, instrukcji, wiadomości, relacji, wywiadów, dyskusji, przemówień, tekstów narracyjnych itp.) odbieranych za pomocą mediów; • wskazać, wyselekcjonować i porządkować informacje szczegółowe w wyżej wymienionych przekazach słownych; • przetworzyć usłyszane informacje z uwzględnieniem zmiany rejestru, stylu i formy; • rozpoznać standardowe odmiany języka; • określić intencje autora; • określić rodzaj tekstu. Mówienie Uczeń potrafi: • wziąć udział w dyskusji, a w niej argumentować, wyrażać opinię, bronić jej; • stosować środki językowe w celu wyrażenia różnorodnych intencji oraz stanów emocjonalnych; • dobrać środki stylistyczne w celu wyrażenia ironii, żartobliwego tonu itp.; • użyć dużego zasobu słownictwa i struktur gramatycznych na poziomie zaawansowanym, pozwalającym na przekazywanie informacji słownych w szerokim zakresie tematycznym; • wyrazić znaczenie, posługując się intonacją; • dostrzec błędy i dokonywać autokorekty. Czytanie Uczeń potrafi: • zrozumieć ogólny sens autentycznych przekazów tekstowych (artykuły prasowe, teksty popularnonaukowe, literackie itp.); • wyszukiwać, selekcjonować i porządkować informacje w tekstach różnego rodzaju; • streścić przeczytany tekst; • przetworzyć przeczytane informacje z uwzględnieniem zmiany rejestru, stylu i formy; • rozpoznawać standardowe odmiany języka; 23 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny • określić intencje autora; • określić rodzaj tekstu. Pisanie Uczeń potrafi: • napisać typowy tekst sformalizowany (CV, podanie itp.); • napisać tekst niesformalizowany (rozprawka, artykuł, recenzja, opowiadanie, opis, sprawozdanie); • stosować odpowiednie dla języka pisanego środki leksykalne i morfosyntaktyczne charakterystyczne dla określonej formy tekstu; • stosować środki językowe do wyrażania różnych intencji i stanów emocjonalnych; • dobrać środki stylistyczne w celu wyrażenia ironii, żartobliwego tonu itp.; • dostrzec błędy i dokonać autokorekty. Sprawności zintegrowane Uczeń potrafi: • streścić ustnie lub pisemnie usłyszany przekaz słowny; • streścić ustnie lub pisemnie przeczytany tekst; • przetworzyć usłyszane lub przeczytane informacje z uwzględnieniem zmiany rejestru, stylu i formy; • dokonać ustnej lub pisemnej prezentacji projektu. Gramatyka i leksyka Uczeń potrafi: • poprawnie posługiwać się zakresem struktur gramatycznych na poziomie zaawansowanym; • posługiwać się szerokim zakresem słownictwa i struktur leksykalnych na poziomie zaawansowanym. Umiejętność samodzielnego uczenia się Uczeń potrafi: • dostosować sposób uczenia się do swoich możliwości; • korzystać z różnorodnych źródeł informacji (słowników, encyklopedii, leksykonów, Internetu itd.); • dokonać samooceny; • organizować sobie pracę, zachowując systematyczność i samodyscyplinę. 5.2 Co podlega ocenie Ocenie powinny podlegać cztery sprawności językowe, sprawności zintegrowane oraz gramatyka i leksyka. Poza tym należy docenić pracę ucznia na lekcji oraz dodatkowo wykonywane zadania, np. udział w konkursach i olimpiadach językowych, udział w imprezach szkolnych wymagających przygotowania materiałów lub punktów programu w języku angielskim. Możemy postawić wówczas ocenę za aktywność w całym semestrze i traktować ją jako ocenę liczoną do średniej semestralnej (patrz 5.5 Ocenianie bieżące i semestralne). Ocena ta może więc podwyższyć ocenę semestralną i stanowić zachętę do aktywności. Nie należy jednak karać za brak aktywności oceną niską. W przypadku braku aktywności nie stawiamy tej oceny wcale. Zakładamy, że uczeń szkoły ponadgimnazjalnej jest osobą prawie dorosłą, odpowiedzialną za swoją edukację, świadomą znaczenia wykształcenia we współczesnym świecie. Nie widzimy więc potrzeby oceniania np. zeszytu, który ma stanowić dodatkowe źródło informacji, a nie przedmiot oceny. Uczeń prowadzi zeszyt w najbardziej efektywny dla siebie sposób, w zależności od stylu uczenia się i osobistych potrzeb. To samo dotyczy aktywności na lekcji. Na przykład w dyskusji uczeń ma wolny wybór, czy, kiedy i na jaki temat chce zabrać głos. Jako osoba odpowiedzialna za swoją naukę, musi wiedzieć, że np. niezabieranie głosu w dyskusji pozbawia go możliwości rozwijania tej umiejętności i może mieć wpływ na ocenę ze sprawności mówienia. Musimy jednak pamiętać o czynniku osobowościowym. Wielu uczniów, nawet bardzo sprawnie posługujących się językiem obcym w piśmie, nie podejmuje się mówienia tylko dlatego, że się wstydzi i boi kompromitacji. Należy więc łagodnie zachęcać ich do zabierania głosu na lekcji, ale nie zmuszać do tego. 5.3 Sposoby sprawdzania Sprawdzanie stopnia opanowania czterech sprawności językowych, gramatyki i leksyki powinno być przeprowadzane za pomocą odpowiednio skonstruowanych testów obiektywnych i subiektywnych przy zastosowaniu jasnych i znanych uczniom kryteriów. Testy obiektywne to testy składające się z zadań zamkniętych, takich jak: • wielokrotny wybór; • przyporządkowanie; • prawda–fałsz. Mogą one służyć do sprawdzania gramatyki i leksyki oraz sprawności słuchania i czytania, a także sprawności zintegrowanych. Są one obiektywne, ponieważ sprawdza się je za pomocą klucza i ilość poprawnych odpowiedzi jest ograniczona. Testy subiektywne to testy składające się z zadań otwartych, takich jak: • zadania z luką (wymagają wstawienia w lukę wyrazu lub wyrażenia); • zadania krótkiej odpowiedzi (wymagają udzielenia odpowiedzi w postaci jednego słowa, pełnego zdania lub najwyżej 2-3 zdań); • zadania rozszerzonej odpowiedzi (wymagają udzielenia rozwiniętej odpowiedzi pisemnej lub ustnej). Testy subiektywne możemy zastosować do sprawdzania sprawności pisania, mówienia, czytania, słuchania, sprawności zintegrowanych, a także gramatyki i leksyki. Są one subiektywne, ponieważ ilość poprawnych odpowiedzi nie jest ograniczona i nie można ich sprawdzać za pomocą klucza odpowiedzi. 24 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A Do testowania sprawności mówienia możemy stosować: • rozmowy sterowane w typowych sytuacjach życia codziennego (od początku nauki w liceum); • rozmowy na temat materiału stymulującego; • dłuższe wypowiedzi na zadany temat. Do testowania sprawności pisania możemy stosować: • zadania na uzupełnianie luk za pomocą jednego słowa, wyrażenia, zdania lub całego akapitu; • zadania na pisanie sterowane, czyli takie, których zawartość treściowa określona jest w poleceniu i punktowana przy ocenianiu; • zadania na pisanie kreatywne w określonej formie i o określonej długości (najpóźniej od drugiego roku nauki). Do testowania sprawności czytania i słuchania możemy stosować zadania typu: • wielokrotny wybór; • przyporządkowywanie; • prawda–fałsz; • uzupełnianie luk; • parafrazowanie. Do testowania gramatyki i leksyki możemy stosować zadania typu: • wielokrotny wybór; • dobieranie (przyporządkowywanie); • prawda–fałsz; • uzupełnianie luk; • parafrazowanie; • poprawianie błędów; • tłumaczenie zdań lub części zdań. Do testowania sprawności zintegrowanych możemy stosować: • zadania polegające na ustnym lub pisemnym streszczeniu usłyszanego lub przeczytanego tekstu; • zadania polegające na ustnym lub pisemnym parafrazowaniu usłyszanego lub przeczytanego tekstu; • zadania polegające na grupowej prezentacji projektu w formie ustnej lub pisemnej; • zadania polegające na indywidualnej prezentacji projektu w formie dłuższej wypowiedzi ustnej lub pisemnej (od początku nauki w liceum) oraz podobnej do maturalnej prezentacji tematu połączonej z dyskusją (od drugiego semestru drugiego roku nauki). 25 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny 5.4 Wystawianie oceny Oceniając sprawności pisania i mówienia, proponujemy zastosować poniższe skale ocen. Mówienie KRYTERIA OCENY SPRAWNOŚCI MÓWIENIA 5 Uczeń: • potrafi z powodzeniem zachować się w szerokim repertuarze sytuacji życia codziennego; • potrafi sformułować dłuższą wypowiedź w całości spójną i logiczną; • potrafi wziąć udział w dyskusji*; • wypowiada się komunikatywnie, choć w jego wypowiedzi pojawiają się sporadyczne błędy gramatyczne i leksykalne, które jednak nie zakłócają komunikacji; • posługuje się szerokim zakresem struktur leksykalnych i gramatycznych. Wymowa i intonacja nie sprawiają żadnych trudności w zrozumieniu. 4 Uczeń: • przeważnie potrafi z powodzeniem zachować się w szerokim repertuarze sytuacji życia codziennego; • potrafi sformułować dłuższą wypowiedź spójną i logiczną; • zazwyczaj potrafi wziąć udział w dyskusji*; • wypowiada się komunikatywnie, choć w jego wypowiedzi pojawiają się nieliczne błędy gramatyczne i leksykalne, które jednak nie zakłócają komunikacji; • posługuje się dość szerokim zakresem struktur leksykalnych i gramatycznych. Wymowa i intonacja ucznia sprawiają drobne trudności w zrozumieniu. 3 Uczeń: • czasem potrafi z powodzeniem zachować się w podstawowych sytuacjach życia codziennego; • próbuje sformułować dłuższą wypowiedź, ale bywa ona niespójna lub nielogiczna; • próbuje czasem wziąć udział w dyskusji*; • próbuje wypowiadać się, ale w jego wypowiedzi pojawiają się liczne błędy gramatyczne i leksykalne, które częściowo zakłócają komunikację; • posługuje się dość wąskim zakresem struktur leksykalnych i gramatycznych. Wymowa i intonacja ucznia czasami sprawiają trudności w zrozumieniu. 2 Uczeń: • z trudem potrafi zachować się w podstawowych sytuacjach życia codziennego; • próbuje sformułować dłuższą wypowiedź, ale przeważnie jest ona niespójna i nielogiczna; • rzadko próbuje wziąć udział w dyskusji*; • próbuje wypowiadać się, ale popełnia bardzo liczne błędy gramatyczne i leksykalne, które znacznie zakłócają komunikację; • posługuje się bardzo wąskim zakresem struktur leksykalnych i gramatycznych. Wymowa i intonacja ucznia często sprawiają trudności w zrozumieniu. 1 Uczeń jest niezrozumiały albo odpowiada całkowicie nie na temat. *Udział w dyskusji to sprawdzenie takich umiejętności, jak: wyrażanie, uzasadnianie i obrona własnej opinii oraz komentowanie opinii innych osób. Można ocenić te umiejętności w czasie dyskusji prowadzonej przez całą klasę. Jednak biorąc pod uwagę fakt, że niektórzy uczniowie niechętnie biorą udział w takich dyskusjach, możemy ocenę za powyższe umiejętności wystawić na podstawie rozmowy nauczyciel – uczeń. Elementy dyskusji będzie też zawierać prezentacja projektu oraz zadanie typu maturalnego – prezentacja przygotowanego tematu. Proponujemy rozpoczęcie zadawania tego rodzaju pracy najpóźniej w drugim semestrze drugiej klasy. W celu zapoznania uczniów z wymaganiami maturalnymi można wykorzystać kryteria oceniania zawarte w aktualnym informatorze maturalnym. Wówczas punkty uzyskane w trakcie takiego miniegzaminu można zinterpretować w następujący sposób: Trzy rozmowy sterowane: 9 pkt. – ocena bardzo dobra 8 pkt. – ocena dobra 7-6 pkt. – ocena dostateczna 5 pkt. – ocena dopuszczająca poniżej 5 pkt. – ocena niedostateczna 26 IV etap edukacyjny Program A Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Rozmowa na temat materiału stymulującego: 11 pkt. – ocena bardzo dobra 10-9 pkt. – ocena dobra 8-7 pkt. – ocena dostateczna 6-5 pkt. – dopuszczająca poniżej 5 pkt. – ocena niedostateczna Prezentacja przygotowanego tematu połączona z dyskusją: 20-19 pkt. – ocena celująca* 18-17 pkt. – ocena bardzo dobra 16-15 pkt. – ocena dobra 14-13 pkt. – ocena dostateczna 12-10 pkt. – dopuszczająca poniżej 10 pkt. – ocena niedostateczna *Ocenę celującą wystawiamy za zadania wymagające użycia umiejętności wykraczających poza te, które wymagane są na poziomie podstawowym w informatorze maturalnym. W celu zapoznania uczniów z wymaganiami maturalnymi można wykorzystać kryteria oceniania zawarte w aktualnym informatorze maturalnym. Pisanie KRYTERIA OCENY SPRAWNOŚCI PISANIA 5 Uczeń: • potrafi napisać spójny, w pełni zrozumiały, zgodny z tematem tekst w odpowiednio dobranej formie; • stosuje szeroki zakres struktur gramatycznych i leksykalnych; • wypowiada się komunikatywnie, choć w jego wypowiedzi pojawiają się sporadyczne błędy gramatyczno-leksykalne, ortograficzne i interpunkcyjne, które jednak nie zakłócają komunikacji; • potrafi dostosować styl i rejestr do założonej formy; • zachowuje właściwą formę graficzną; • pisze teksty mieszczące się w granicach określonych w poleceniu. 4 Uczeń: • potrafi napisać spójny, zrozumiały, zgodny z tematem tekst w odpowiednio dobranej formie; • stosuje dość szeroki zakres struktur gramatycznych i leksykalnych; • wypowiada się komunikatywnie, choć w jego wypowiedzi pojawiają się nieliczne błędy gramatyczno-leksykalne, ortograficzne i interpunkcyjne, które nie zakłócają komunikacji; • przeważnie potrafi dostosować styl i rejestr do założonej formy; • przeważnie zachowuje właściwą formę graficzną; • pisze teksty przekraczające granice określone w poleceniu do +/- 10%. 3 Uczeń: • potrafi napisać w większości zrozumiały tekst, lecz czasem brak w nim logicznej ciągłości i nie zachowuje on założonej formy; może nieznacznie odbiegać od tematu; • stosuje dość wąski zakres struktur gramatycznych i leksykalnych; • próbuje wypowiadać się, ale popełnia liczne błędy gramatyczno-leksykalne, liczne błędy interpunkcyjne i ortograficzne, które częściowo zakłócają komunikację; • czasem potrafi dostosować styl i rejestr do założonej formy; • czasem nie zachowuje właściwej formy graficznej; • pisze teksty przekraczające granice określone w poleceniu do +/- 20%. 2 Uczeń: • potrafi napisać tekst, lecz najczęściej brak w nim logicznej spójności i nie zachowuje on założonej formy, znacznie odbiega od tematu i jest trudny do zrozumienia; • stosuje bardzo wąski zakres struktur gramatycznych i leksykalnych; • próbuje wypowiadać się, ale popełnia bardzo liczne błędy, które znacznie utrudniają komunikację; • rzadko udaje mu się dostosować styl i rejestr do założonej formy; • rzadko udaje mu się zachować właściwą formę graficzną; • pisze teksty przekraczające granice określone w poleceniu o ponad 20% w górę albo w dół. 1 Tekst jest nie na temat albo błędy uniemożliwiają komunikację. 27 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Wówczas punkty uzyskane w trakcie takiego miniegzaminu można zinterpretować w następujący sposób: Krótka forma użytkowa – stosujemy kryteria według syllabusa maturalnego. Za komunikację przyznajemy po 1 pkt. za każdą zrozumiałą informację, odpowiednio modyfikując punkty za poprawność: 2 pkt. – jeśli liczba błędów nie przekracza 5% tekstu; 1,5 pkt. – jeśli liczba błędów zawiera się w przedziale 6– 10% tekstu; 1 pkt. – jeśli liczba błędów zawiera się w przedziale 11–15% tekstu; 0,5 pkt. – jeśli liczba błędów zawiera się w przedziale 16- 20% tekstu; 0 pkt. – za liczbę błędów powyżej 20% tekstu. Nie przyznajemy również punktów za poprawność, jeśli brakuje więcej niż jednej informacji. Za takie zadanie można otrzymać maksymalnie 6 punktów. Interpretacja punktów wygląda wówczas następująco: 6 pkt. – ocena bardzo dobra 5,5 - 5 pkt. – ocena dobra 4,5 - 4 pkt. – ocena dostateczna 3,5 - 3 pkt. – ocena dopuszczająca poniżej 3 pkt. – ocena niedostateczna. Dłuższa forma użytkowa – przy założeniu, że uczeń ma do przekazania cztery informacje, stosujemy kryteria jak w informatorze maturalnym (patrz: aktualny informator maturalny), jedynie modyfikujemy podkryterium poprawności, i przyznajemy: 2 pkt. – jeśli liczba błędów nie przekracza 5% tekstu; 1,5 pkt. – jeśli liczba błędów zawiera się w przedziale 6– 10% tekstu; 1 pkt. – jeśli liczba błędów zawiera się w przedziale 11–15% tekstu; 0,5 pkt. – jeśli liczba błędów zawiera się w przedziale 16– 20% tekstu; 0 pkt. – za liczbę błędów powyżej 20% tekstu. Nie przyznajemy punktów za poprawność i bogactwo językowe, jeśli długość testu jest mniejsza od połowy minimalnej wymaganej liczby słów. Interpretacja punktów wygląda wówczas następująco: 10–9 pkt. – ocena bardzo dobra 8,5–7,5 pkt. – ocena dobra 7–6 pkt. – ocena dostateczna 5,5–4 pkt. – ocena dopuszczająca poniżej 4 pkt. – ocena niedostateczna. Dłuższe wypowiedzi pisemne na zadany temat w określonej formie – stosujemy kryteria dla danej formy, np. rozprawki (patrz: aktualny informator maturalny). Interpretacja punktów wygląda wówczas następująco: 36-34 pkt. – ocena celująca* 33-29 pkt. – ocena bardzo dobra 28-24 pkt. – ocena dobra 23-19 pkt. – ocena dostateczna 18-14 pkt. – ocena dopuszczająca poniżej 14 pkt. – o cena niedostateczna. *Ocenę celującą wystawiamy za wykonanie zadań sprawdzających umiejętności, które wykraczają poza te wymagane na poziomie podstawowym określone w informatorze maturalnym. Jeśli chodzi o ocenianie rozumienia tekstu czytanego i słuchanego, to sprawdzane jest to za pomocą testów obiektywnych. Proponujemy przełożenie ocen wyrażonych procentowo na stopnie szkolne przy założeniu, że umiejętności te testujemy zadaniami zamkniętymi i sprawdzamy co najmniej 3 umiejętności szczegółowe (np. określenie głównej myśli tekstu, stwierdzenie, czy tekst zawiera określone informacje i wyselekcjonowanie wskazanej informacji). 100-90% – ocena bardzo dobra 89-75% – ocena dobra 74-60% – ocena dostateczna 59-50% – ocena dopuszczająca poniżej 50% – ocena niedostateczna Podobną skalę stosujemy w testach gramatycznych i leksykalnych. Ocenę celującą za test na rozumienie tekstu czytanego lub słuchanego wystawiamy, jeśli sprawdzamy, oprócz umiejętności wymaganych na poziomie podstawowym, także umiejętności z poziomu rozszerzonego, np. oddzielenie myśli głównej od drugorzędnych i wskazanie związków między poszczególnymi częściami tekstu. Ocenę celującą za test leksykalny lub gramatyczny wystawiamy, gdy treść zadań obejmuje szeroki zakres materiału i gdy stosujemy różnorodne techniki. Na przykład, jeśli w teście sprawdzającym umiejętność prawidłowego używania czasów gramatycznych, znajdą się zadania sprawdzające wszystkie albo większość czasów przewidzianych programem, to stawiamy ocenę celującą za maksymalną liczbę punktów. Wskazane jest wówczas urozmaicenie technik, np. kilka zadań wielokrotnego wyboru, kilka parafraz, kilka zdań z czasownikami w formie podstawowej w nawiasach. Jeżeli natomiast sprawdzamy wąski zakres materiału, np. tylko czasy przeszłe albo rozróżnienie pomiędzy dwoma czasami (np.: rozróżnienie present perfect od past simple), nie stawiamy oceny celującej. 5.5 Ocenianie bieżące i semestralne Na bieżąco należy oceniać wszystkie sprawności, gramatykę z leksyką oraz aktywność ucznia w sposób opisany w rozdziale 5.2. Uczeń powinien otrzymać w ciągu semestru co najmniej jedną ocenę cząstkową z każdej sprawności i jedną z testu gramatyczno-leksykalnego. Ocena za aktywność może, ale nie musi, być wystawiona. Stanowi ona swego rodzaju premię. Ocena semestralna może być średnią arytmetyczną wszystkich ocen cząstkowych przy założeniu, że są one jednakowej wagi (w opisie na następnej stronie zaznaczone tłustym drukiem). Oceny za krótkie sprawdziany, np. z gramatyki lub słownictwa, 28 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A obejmujące wąski zakres materiału (np. kartkówki codziennego (mówienie) i krótkich form użytkowych z bieżących lekcji) powinny być sumowane w jedną (pisanie sterowane) należy potraktować jak oceny średnią ocenę za gramatykę i leksykę. To samo dotyczy z w/w sprawdzianów (w opisie na następnej stronie mówienia i pisania. Oceny z krótkich sytuacji życia oznaczamy je kursywą). Załóżmy, że uczeń uzyskał w ciągu semestru następujące oceny: Składowe ocen cząstkowych Oceny cząstkowe Rozumienie ze słuchu Kartkówki obejmujące sprawdzenie kilku umiejętności 3, 4, 5 4 * Mówienie Sytuacje życia codziennego 3, 5 4 * Dłuższa wypowiedź połączona z dyskusją 5 Rozumienie tekstu czytanego Test sprawdzający kilka umiejętności 4 Pisanie Wypowiedź pisemna na zadany temat w określonej formie 4, 2, 3 3 * Wypowiedzi pisemne sterowane (np. dwie krótkie formy i jedna dłuższa) 2 Gramatyka i leksyka Krótkie sprawdziany 3 Sprawdzian semestralny 4, 5, 3 4 * Aktywność** 5 Praca projektowa 4 Średnia ocen*** 3,77 Ocena semestralna 4 * Średnia składowych ocen cząstkowych, liczona – jako ocena tej samej wagi – do średniej semestralnej. ** Ocenę za aktywność, jeśli ją wystawiamy, należy ustalić na podstawie obserwacji ucznia w ciągu całego semestru i traktować jako ocenę równorzędną z innymi ocenami. *** W przypadku średniej z ułamkiem zaokrąglamy w górę przy ułamku wyższym niż 0,6, np. za średnią 3,77 wystawimy ocenę dobrą (4). Bibliografia CKE, Informator Syllabus. Matura z języka angielskiego 2003-2004, Warszawa 2001. Cranner D., Motivating High Level Learners, Harlow 1996. Ellis M., Niesobska M., Rak A., Program nauczania języka angielskiego - Kurs dla początkujących dla klas 1-3 gimnazjum, III etap edukacyjny, Oxford 1999. Ellis M., Niesobska M., Rak A., Program nauczania języka angielskiego - Kurs kontynuacyjny dla klas 1-3 gimnazjum, III etap edukacyjny, Oxford 1999. Fried-Booth D., Project Work, Oxford 1996. Gude K., Making Your Mark into the Matura, Oxford 2001. Harmer J., The Practice of English Language Teaching, Harlow 2001. Komorowska H., O programach prawie wszystko, Warszawa 1999. Tomalin B., Stempleski S., Cultural Awareness, Oxford 1996. www.bbc.co.uk www.cnn.com www.gner.co.uk www.pizzahut.co.uk Podane strony internetowe są ogólnie dostępne, a ich adresy podane są przez Oxford University Press tylko w celu informacyjnym. Oxford University Press nie bierze odpowiedzialności za ich zawartość. 29 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Dodatek 1 Propozycja kontraktu pomiędzy uczniami a nauczycielem 1 W parach uczniowie sporządzają dwie listy: na jednej mają znaleźć się ich oczekiwania wobec nauczyciela, a na drugiej to, czego nauczyciel może spodziewać się od uczniów. Również w formie listy nauczyciel zapisuje swoje oczekiwania wobec uczniów i to, czego uczniowie mogą oczekiwać od niego. 2 Na podstawie przygotowanych list uczniowie i nauczyciel negocjują wzajemne oczekiwania i zobowiązania. Nauczyciel zapisuje wyniki negocjacji na tablicy w dwóch kolumnach: ‘The class agrees to’ i ‘ ................. (imię i nazwisko nauczyciela)’. 3 Po sporządzeniu ostatecznej wersji kontraktu (najlepiej przez jednego z uczniów, sekretarza) uczniowie i nauczyciel podpisują go w co najmniej dwóch egzemplarzach: jeden dla uczniów (można go powielić, tak by każdy uczeń otrzymał kopię) i jeden dla nauczyciela. 4 Raz w miesiącu lub rzadziej, np. pod koniec semestru, uczniowie i nauczyciel omawiają jak obie strony wywiązują się z postanowień kontraktu i zastanawiają się wspólnie nad przyczynami ewentualnych porażek. Oto przykładowy kontrakt pomiędzy klasą a nauczycielem: 30 Class contract Class Ia agrees to: — use every opportunity to speak English in the classroom; — tell the teacher beforehand if they have to miss a class for a good reason (illness or family reasons); — tell the teacher if they don’t understand something; — eat or drink only outside the classroom; [etc.] The teacher agrees to: — make the lessons interesting and useful for the students; — give the students at least 4 days for handing in their writing assignments (stories, essays, etc.); — check all homework within a week; — provide individual feedback on a regular basis; [etc.] Signatures: IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A Dodatek 2 Lekcja z wykorzystaniem autentycznego przekazu informacyjnego Temat: What’s new on the news? Poziom: średnio zaawansowany i wyżej Materiały: nagranie wideo BBC/CNN News lub innych wiadomości w języku angielskim z poprzedniego dnia (5-, 10-minutowe), odtwarzacz wideo Czas: 1-2 lekcje Cele lekcji: 1. Ćwiczenie sprawności rozumienia ze słuchu na podstawie autentycznego przekazu informacji 2. Integracja sprawności językowych 3. Poszerzenie wiedzy uczniów o informacje dotyczące wydarzeń na świecie Przebieg lekcji 1. Nauczyciel prosi uczniów o podanie informacji, które ich zdaniem pojawiły się w wiadomościach międzynarodowej stacji telewizyjnej poprzedniego dnia. Uczniowie w parach zapisują swoje propozycje. 2. Uczniowie oglądają wiadomości i sprawdzają swoje przypuszczenia. Jednocześnie proszeni są o podanie nazw krajów, z których pochodzą poszczególne informacje. Which country does each piece of news come from? W wypadku uczniów o niższym poziomie zaawansowania (np. poziom niższy średnio zaawansowany) można ułatwić uczniom zadanie, podając listę z nazwami krajów, których te informacje dotyczą, plus 2-3 kraje więcej. Uczniowie przyporządkowują kraje do kolejnych informacji, np. Malaysia Spain Tunisia lvory Coasł North Korea USA Bośnia Herzegovina Egypł Przykład odpowiedzi: Which country does each piece of news come from? 3. Oglądając wiadomości po raz kolejny, uczniowie uzupełniają tabelkę (poziom wyższy średnio zaawansowany): Where? Who? What? 1. Egypt Arab Heads of State summit meeting 2. 3. 4. 5. 6. Dla uczniów na niższym poziomie znajomości języka proponujemy zadanie na dopasowywanie informacji, np. Where? Who? What? 1. Egypt US Head of State car bomb explosion 2 people private visit 3. Arab Heads of State Grand Prix 4. world champion official visit 5. President of Yugoslavia summit meeting 6. ETA separatist group election 31 News item 1 ______________________ News item 2 ______________________ News item 3 ______________________ News item 4 ______________________ News item 5 ______________________ News item 6______________________ News item 1 _Egypt________________ News item 2 _Spain________________ News item 3 _USA__________________ News item 4 _Bosnia Herzegovina___ News item 5 _Ivory Coast__________ News item 6_Tunisia______________ Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Obejrzany materiał jest podstawą do dalszych ćwiczeń rozwijających sprawności językowe: słuchanie, czytanie, mówienie i pisanie. Jedno z zadań może być również pracą domową. • Poziom średnio zaawansowany i wyżej. W grupach uczniowie układają krótkie teksty do każdej z informacji w takiej formie, w jakiej mogłyby się one pojawić w gazecie. Każda grupa opracowuje własną minigazetę. Zadaniem uczniów jest również ukrycie 2-3 błędów informacyjnych. Pod koniec lekcji grupy prezentują swoje gazetki (można je rozwiesić w klasie) i starają się odnaleźć błędy w informacjach napisanych przez inne grupy. • Poziom niższy średnio zaawansowany i wyżej. Nauczyciel podaje uczniom 5 wyrażeń pochodzących z obejrzanego przekazu (mogą to być zwroty typowe dla języka mediów) i upewnia się, że uczniowie rozumieją ich znaczenie. Następnie uczniowie w grupach otrzymują zadanie zredagowania jednej wiadomości (np. o długości 60 słów) dotyczącej pewnego nieistniejącego kraju. Grupy wybierają lub losują nazwę swojego kraju (np. Funnyland, Crazyland, Sillyland, Hungryland) i opisują wydarzenia minionego dnia z zastosowaniem podanych 5 wyrażeń. Pod koniec lekcji grupy prezentują swoje teksty i klasa decyduje, która z informacji jest najciekawsza. • Poziom średnio zaawansowany i wyżej. Na podstawie przekazu informacyjnego nauczyciel formułuje kontrowersyjne tezy (np. Heads of state should not be allowed to take their families on official visits). Uczniowie w grupach dyskutują nad podanymi tezami i wyszukują 3 argumenty za i 3 przeciw każdej z nich. Następnie przedstawiciele grup prezentują ustalenia swojej grupy reszcie klasy. • Poziom niższy średnio zaawansowany i wyżej. Nauczyciel wybiera jedno wydarzenie z obejrzanego przekazu (np. napad, pożar) i prosi uczniów o wyobrażenie sobie, że byli jego uczestnikami. Część uczniów (np. połowa grupy) jest reporterami i ich zadaniem jest dowiedzieć jak najwięcej szczegółów dotyczących zdarzenia. Reporterzy przygotowują pytania, a uczestnicy zdarzenia opracowują dokładną wersję wydarzenia (reporterzy i uczestnicy pracują w odrębnych grupach). Następnie w parach lub w grupach 3-osobowych reporterzy i uczestnicy zdarzenia przeprowadzają swoje wywiady. Jako podsumowanie uczniowie opracowują pisemne wersje swoich wywiadów. Można określić limit na ok. 120-150 słów. • Poziom niższy średnio zaawansowany i wyżej. Uczniowie otrzymują od nauczyciela tekst dotyczący jednego z wydarzeń (dostępny np. na stronach www.bbc.co.uk lub www.cnn.com) i ich zadaniem jest wyszukanie np. 5 nowych szczegółów dotyczących tego wydarzenia. Nauczyciel może także zredagować krótki tekst, opierając się na informacji pochodzącej z Internetu lub na przekazie telewizyjnym, który zawiera, np. 5 błędów informacyjnych. Zadaniem uczniów jest znalezienie błędnych informacji i ich poprawienie. 32 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A Dodatek 3 Plan pracy nad projektem: Europe – United but varied Poziom: niższy średnio zaawansowany i wyżej Czas: 1-2 lekcje w tygodniu na przestrzeni 1 miesiąca Materiały: materiały zgromadzone przez uczniów: teksty pochodzące z książek, encyklopedii, poradników, nagrania audio i wideo, wywiady i ankiety, materiały z Internetu itp. Cele: 1. Zaznajomienie uczniów z problematyką i zagadnieniami związanymi z krajami Unii Europejskiej 2. Integracja sprawności językowych Plan pracy: 1. Na pierwszej lekcji nauczyciel zapoznaje uczniów z zadaniem i informuje, że celem pracy nad projektem jest wykonanie dowolnego projektu związanego tematycznie z krajami zjednoczonej Europy. Może to być przeprowadzona w szkole ankieta na temat oczekiwań młodzieży związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej lub na temat stanu wiedzy młodzieży o krajach Unii. Uczniowie mogą też przeprowadzić wywiad (nagrany na sprzęcie audio lub wideo) z obcokrajowcem - obywatelem jednego z krajów UE, np. o tym, jakie były pozytywne i negatywne skutki przystąpienia do Unii dla obywateli jego kraju. Jedną z propozycji może być także pokazanie odrębności danego kraju (np. tradycji, kuchni, zwyczajów codziennych). Jeśli w szkole znajduje się pracownia komputerowa z dostępem do Internetu, uczniowie mogą zorganizować chatroom z młodzieżą zaprzyjaźnionej szkoły w jakimś kraju europejskim. Przez pocztę elektroniczną (e-mail) można nawiązać też kontakt z instytucjami europejskimi i dzięki temu uzyskać dostęp do wielu informacji. Tematyka projektu jest bardzo szeroka i może obejmować różne zagadnienia i różnorodne formy wykonania zadania (nagrania audio i wideo, plakaty informacyjne, korespondencja e-mailowa, degustacja tradycyjnych potraw, prezentacje grupowe itp.). Temat i forma zadania mogą być zainspirowane przez nauczyciela. Dobrze jest jednak pozostawić uczniom jak największą swobodę wyboru. 2. Na kolejnej lekcji uczniowie dobierają się w grupy lub pary i podejmują ostateczną decyzję o temacie projektu. W grupach dokonują podziału pracy i planują kolejne etapy zadania. Ważne jest też wspólne ustalenie kryteriów i zasad oceny pracy. Pod kierunkiem nauczyciela uczniowie decydują, co podlegać będzie ocenie (np. wkład pracy, podział pracy, poprawność językowa, wartość informacyjna projektu, wartość estetyczna pracy, jeśli produkt końcowy ma postać plakatu, broszury czy gazetki itp.) i jak to będzie oceniane (np. prezentacja projektów na lekcji i przydział punktów w ustalonych wcześniej kategoriach przez grupy i nauczyciela). 3. Raz w tygodniu powinny odbywać się tzw. feedback sessions, podczas których grupy koordynują swoje działania, informują resztę klasy o swoich dokonaniach i planują dalszą pracę. Nauczyciel powinien monitorować pracę uczniów i służyć pomocą, jeśli chodzi o użycie języka (poprawności, doboru słownictwa, rejestru itp.) oraz dobór i selekcję materiałów. Dobrze jest przeznaczyć w klasie specjalne miejsce na prezentację dotychczas zgromadzonych materiałów i stworzyć słowniczek uzupełniany regularnie o przydatne słowa i zwroty, które pojawiają się przy okazji wykonywania zadania. 4. Ostatnie dwie lekcje powinny być poświęcone prezentacji i ocenie prac. Można także uczynić tę fazę pracy częścią większego wydarzenia o charakterze ogólnoszkolnym, np. Dni Europy, w których uczestniczą uczniowie całej szkoły, przygotowując różnorodne prezentacje, happeningi, wykłady czy też wystawy i stoiska. 33 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Dodatek 4 Lekcja z wykorzystaniem materiałów autentycznych (Internet) Temat: Eating out at Pizza Hut Poziom: niższy średnio zaawansowany i średnio zaawansowany Czas: 45 minut Materiały: menu dostępne na stronie brytyjskiej Pizza Hut (www.pizzahut.co.uk) Cele lekcji: 1. Integracja sprawności językowych 2. Utrwalenie i poszerzenie słownictwa używanego do opisywania dań w restauracji 3. Wprowadzenie elementów kultury: język i menu w restauracji w Wielkiej Brytanii Przebieg lekcji Rozgrzewka 1. Nauczyciel pyta uczniów, jakie mają skojarzenia, kiedy słyszą nazwę Pizza Hut, np. N: What do you think of when you hear the name Pizza Hut? Have you ever been to any Pizza Hut restaurant? What did you have? etc. Prezentacja 2. Nauczyciel rozdaje uczniom menu Pizza Hut (ściągnięte z Internetu) i wyjaśnia kluczowe słownictwo, np. seasoned, blend, stuffed itp. Nauczyciel wyjaśnia podając definicje w języku angielskim, prosząc uczniów o przykłady: N: ‘seasoned’- with salt, pepper, etc. added to it [Oxford Advanced Learner’s Dictionary N: What food can be seasoned? Can pizza be seasoned? What about chicken? What else? itd. Ćwiczenia 3. Pierwsze ćwiczenie z wykorzystaniem menu oparte jest na części pt. Pizza. Uczniowie przyporządkowują nazwy pizz odpowiednim opisom, np: Tuna, prawns and tomato chunks - Seafarer Wśród nazw pizz znajduje się jedna, do której nie pasuje żaden opis - Vegetarian Hot One. 34 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A MENU Pizzas Individual Medium Large 1 person 1-2 people 2-4 people .............................................. Extra portion of our special blend of 3 cheeses and any of 2 of your favourite toppings Ł5.49 Ł8.49 Ł10.99 .............................................. Extra cheese and double decker pepperoni Ł5.49 Ł8.49 Ł10.99 .............................................. Tuna, prawns and tomato chunks Ł4.99 Ł7.99 Ł9.99 .............................................. Spicy chicken with mushrooms, green peppers and red onions Ł4.99 Ł7.99 Ł9.99 .............................................. Spicy beef with fresh chillies, red onions and tomato chunks Ł4.99 Ł7.99 Ł9.99 Margherita Cheese and tomato sauce Ł3.99 Ł5.99 Ł7.49 Each Additional Topping Sweetcorn, mushrooms, green chillies, red onions, black olives, pineapple, green peppers, tomato chunks, extra cheese, spicy beef, pepperoni, ham slices, spicy pork, spicy chicken, tuna, anchovies. 80p 90p Ł1.00 Seafarer Cheese Feast Chicken Supreme Spicy Hot One Create Your Own Chicken Supreme Vegetarian Hot One 35 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny 4. W następnym ćwiczeniu uczniowie proszeni są o napisanie krótkiego opisu pizzy: Vegetarian Hot One. Kilku uczniów odczytuje na głos swoje propozycje, po czym nauczyciel rozdaje opis oryginalny dla porównania: Vegetarian Hot One Double fresh chillies, green peppers, red onions and tomato chunks 5. Następnie uczniowie wykonują ćwiczenie, wykorzystując inne części menu: Starters, Oven Baked Pastas i Desserts. Zadanie będzie polegało na podkreśleniu właściwego wyrazu z podanej pary wyrazów, np.: Three scoops/spoons of traditional vanilla ice cream. STARTERS 1. Garlic bread Ł1.80 4 pieces of crusty French bread, oven cooked/baked with garlic/onion butter and herb topping/top 2. BBQ Chicken Wings Ł2.70 6 succulent Chicken Wings coated/covered in barbecue sauce served with BBQ or whipped/sour cream & chive dip OVEN BAKED PASTAS 1. Spicy Chicken Pasta Bake Ł5.95 Pasta spirals with pieces/fragments of lightly seasoned chicken covered with creamy tomato sauce, topped with melted mozzarella 2. Tangy Tomato and Cheese Pasta Bake Ł5.50 Spirals of pasta in cream/creamy tomato sauce, made with mushrooms, peppers and red onions, topped with melted mozzarella DESSERTS 1. Traditional Ice Cream Ł1.80 Three scoops/spoons of traditional vanilla ice cream 2. Alabama Soft Choc Cake Ł2.50 The American chocolate experiment/experience, a combination of chocolate mousse and marshmallow pieces with wealthy/rich chocolate flavoured topping. Served with cream or ice cream HOT DRINKS reg 1. Filter Coffee Ł1.20 2. Decaffeinated Coffee Ł1.20 3. Hot chocolate Ł1.30 4. Tea (per pot) Ł1.20 SOFT DRINKS 1. Pepsi/Diet Pepsi/Pepsi Max/7-UP/Tango (with FREE REFILLS) Ł1.35 2. Strathmore Pure Spring Water Still or Sparkling-per bottle (33cl) Ł1.25 3. Pure Orange Juice Ł1.00 36 IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Program A Utrwalenie 6. Nauczyciel pyta uczniów, gdzie zwykle organizują prywatki (w domu? w restauracji?), wprowadzając w ten sposób kolejny temat. Następne ćwiczenie polegać będzie na zorganizowaniu przyjęcia w Pizza Hut (np. w czasie pobytu na kursie językowym w Anglii). Pracując w grupach 3- 4-osobowych, uczniowie muszą podjąć decyzję odnośnie do następujących kwestii: • date and time of the party; • menu (assuming they can spend 10 pounds per person); • other attractions (eg. competitions, games, quizzes). W zależności od tego, ile pozostało czasu, uczniowie prezentują swoje pomysły pod koniec lekcji lub na początku lekcji następnej. Praca domowa W domu uczniowie przygotowują pisemne zaproszenia. Zaproszenia powinny zawierać wszystkie informacje powyżej określone plus adres restauracji. Na następnej lekcji nauczyciel umieszcza zaproszenia uczniów na ścianie lub na odpowiedniej tablicy. Uczniowie indywidualnie odczytują zaproszenia i głosują na najciekawsze, podając uzasadnienie swojego wyboru w ogólnoklasowej dyskusji. 37 Program A DODATEK 5 Formularz ocen IMIĘ I NAZWISKO .......................... .......................................................................................... klasa.................................................... data...................................................................... Składowe ocen cząstkowych Oceny cząstkowe Rozumienie ze słuchu Kartkówki obejmujące sprawdzenie kilku umiejętności Mówienie Sytuacje życia codziennego Dłuższa wypowiedź połączona z dyskusją Rozumienie tekstu czytanego Test sprawdzający kilka umiejętności Pisanie Wypowiedź pisemna na zadany temat w określonej formie Wypowiedzi pisemne sterowane (np. dwie krótkie formy i jedna dłuższa) Gramatyka i leksyka Krótkie sprawdziany Sprawdzian semestralny Aktywność Praca projektowa Średnia ocen Ocena semestralna 38 IV etap edukacyjny Program A Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Notatki 39 Program A IV etap edukacyjny Język angielski jako pierwszy język obcy - kurs kontynuacyjny Notatki 40